یکی از کارهایی که در ساخت ساختمان باید با دقت و به درستی انجام شود، زیرسازی و شیب بندی ساختمان است؛ اما زیرسازی به چه معناست؟ زیرسازیی به معنی ایجاد واسط برای اتصال ساختمان به زمین است. زیرسازی سبب می‌شود، نیروی ناشی از ساختمان از طریق این لایه به خاک منتقل شود. همچنین زیرسازی، پیش نیاز مرحله بعد، یعنی کف‌سازی است. برای اطمینان از اینکه کف‌سازی، استحکام مورد نیاز را دارد و خالی از رطوبت است، انجام زیرسازی ضروری است.
اجرای زیرسازی باید طوری باشد که کف‌سازی که روی آن انجام می‌شود، کاملاً مساوی و تراز باشد. به علاوه، زیرسازی باید طوری اجرا شود که توانایی تحمل وزن ساختمان، اجسامی که در آن قرار می‌گیرند و وزن افرادی که در آن رفت و آمد می‌کنند را داشته باشد.در ادامه با مجله پله همراه باشید تا بیشتر به بررسی این موضوع بپردازیم.
زیرسازی دو نقش عمده دارد:
ایجاد یک سطح مساوی و تراز به طوری که در اجرای کف‌سازی، هیچ‌گونه برآمدگی وجود نداشته باشد و کاملاً صاف باشد.
حفظ روسازی از نفوذ رطوبت؛ در هنگام تهیه طرح یا اجرای عملیات کف‌سازی، باید به خصوصیات زمین حتماً دقت شود چون ممکن است عواقبی نظیر نشست نامتجانس خاک، نفوذ رطوبت به محیط و مصالح ساختمانی داشته باشد.
جهت دسترسی به لیست متخصصین ساختمان کلیک کنید.
نکات اجرایی در هنگام زیرسازی ساختمان
برای انجام زیرسازی ساختمان، ابتدا باید نقشه فونداسیون روی زمین پیاده شود. البته جزئیات لازم باید از قبل روی نقشه مشخص باشد. وقتی می‌خواهید عملیات زیرسازی را انجام دهید باید دقت داشته باشید که محل مورد نظر دارای چاه یا قنات نباشد و در صورت برخورد با این محل‌ها، باید آن‌ها را با شفته مناسب پر کنید. در مورد قنات، باید از پی مرکب یا پی تخت استفاده کنید و روی آن را نیز با بتن محافظ بپوشانید.
خاک‌های نباتی برای خاکریزی مناسب نیستند. ضخامت این خاک‌ها برای ایجاد تراکم، ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر است. در صورتی که زمینی که قصد بنای ساختمان روی آن را دارید، مثلاً زمینی زراعی بوده که دارای خاکی است که بیش از حد رس دارد، برای مناسب‌کردن خاک زیرسازی دو کار می‌توان انجام داد:
برداشتن خاک اولیه تا رسیدن به خاک مناسب. پس از این کار، خاکریزی با مخلوط در لایه‌های ۲۰ سانتی‌متری انجام می‌شود. برای ایجاد تساوی و تراز هم می‌توان مخلوط خاک را مرطوب کرد و کوبید.
خاک محل مورد نظر باید آنقدر با غلتک کوبیده شود تا به مقاومت مورد نظر برسد.
زیرسازی کف طبقات ساختمان
زیرسازی کف طبقات ساختمان نسبت به زیرسازی ساختمان ساده‌تر است و زیرسازی کف طبقات با توجه به اینکه سقفی که کار شده دارای پستی و بلندی، یک سطح مساوی و یکسان ایجاد می‌کند و مقاومت را تا حد امکان بالا می‌برد. این نکته را در نظر داشته باشید که زیرسازی باید تا حد ممکن سبک باشد؛ به همین منظور می‌توان از بتن سبک برای زیرسازی کف طبقات ساختمان استفاده کرد.
بتن سبک مخلوطی از پوکه معدنی یا کوره‌ای است و در آن سیمان به میزان کمی به کار رفته است. پس از این که بتن ریخته و خشک شد، به اندازه یک لایه دو سانتی‌متری روی آن با ملات سیمان پوشانده می‌شود.
زیرسازی و شیب بندی: شیب بندی چیست؟
اصول شیب بندی نیز یکی از کارهایی است که بسیار جزئی و دقیق می‌باشد و در طراحی ساختمان، محوطه و … باید بسیار به آن توجه کرد. شیب بندی برای حرکت، هدایت و خروج آب از یک فضا انجام می‌شود. هدف از شیب بندی، تخلیه درست آب و جلوگیری از جمع‌شدن آب است. بخش‌های مختلفی از ساختمان نیاز به شیب بندی دارند مثلاً پشت بام، آشپزخانه و سرویس‌های بهداشتی.
شیب بندی باید به گونه‌ای انجام شود که حجم معقولی از آب در مدت زمان مناسبی تخلیه شود. علاوه بر این، وقتی سقف اصلی ساختمان اجرا شد و محل آب‌روها مشخص شد، برای هدایت بهتر آب، در محل آبرو کف‌خواب می‌گذارند. کف‌خواب یا کف‌شور، جلوی مسدود‌شدن مسیر آب را می‌گیرد و نمی‌گذارد آشغال از آن عبور کند. برای فضاهای خارجی مانند پشت بام، حیاط و پارکینگ از کف‌خواب‌های گالوانیزه یا چدنی استفاده می‌کنند و در سرویس‌های بهداشتی از کف‌خواب‌های پلیمری.
*درصد شیب برای شیب بندی قسمت‌های مختلف متفاوت است. استاندارد شیب برای کشش فضولات حدود ۵ درصد و برای هدایت آب‌های هرز، در حدود ۱ تا ۳ درصد است.
شیب بندی کف بام
در پلان شیب بندی ساختمان، دید افقی پشت بام که دیوارهای خارجی بنا و خط مسیر شیب بام به طرف ناودان‌ها و خرپشته و فضاهای نورگیر که از قسمت‌های مختلف بام بیرون آمده‌اند مشخص شده است. در کل، وضعیت پشت بام در این پلان کاملاً مشخص است. برای حرکت سریع آب حاصل از برف و باران و شستشو به سمت آب‌روها، برای هر ۵۰ تا ۷۰ متر مربع سقف، یک ناودان در نظر گرفته می‌شود. البته در صورتی که بارندگی در منطقه‌ای کم باشد، این متراژ به ۱۴۰ متر مربع هم می‌رسد.
همانطور که در بالا گفتیم، شیب بام را طبق استاندارد، ۱ تا ۳ درصد در نظر می‌گیرند. هر چه منطقه پر باران‌تر باشد، شیب به عدد ۳ نزدیک‌تر می‌شود. برای محاسبه ارتفاع شیب بندی در هر نقطه از ساختمان، باید فاصله طولی آن نقطه تا ناودان اندازه گرفته شود؛ چون ارتفاع شیب بندی با طول شیب متناسب است.
به فاصله طولی هر نقطه تا محل ناودان، بازوی کشش می‌گویند. از حاصلضرب بازوی کشش در شیب بام، ارتفاع شیب بندی آن نقطه به دست می‌آید. یعنی اگر نقطه‌ای ۵ متر تا ناودان فاصله داشته باشد، و شیب انتخابی برای بام ۲ درصد در نظر گرفته شده باشد، ارتفاع آن نقطه از روی ناودان باید ۱۰ سانتی‌متر باشد. یعنی برای انجام هر عملیاتی مانند عایق‌کاری و کف‌سازی، تراز آن نقطه از بام همیشه ۱۰ سانتی‌متر بالاتر از ناودان باید باشد.
کف سازی ساختمان، معرفی انواع مصالح و روشها
شیب‌بندی سرویس بهداشتی
شیب‌بندی سرویس بهداشتی از جمله بخش‌های مهم شیب بندی ساختمان می باشد. اهمیت خروج آب در محوطه‌هایی نظیر حمام بر همه روشن است. شیب‌بندی در یک محوطه‌ی داخلی نظیر حمام باید به‌طرف کف‌شو طراحی گردد. محل کف‌شو معمولاً در قسمت‌های مرکزی حمام پیش‌بینی می گردد؛ اما این محل می‌تواند در سایر بخش‌ها نیز طراحی شود.
در صورتی که ابعاد فضای حمام کم باشد شیب‌بندی با کم یا زیاد کردن ملات تعبیه‌شده در پشت موزاییک مدنظر ایجاد می گردد. اما اگر ابعاد فضای حمام بزرگ باشد؛ شیب‌بندی به‌جای کم یا زیاد کردن ملات پشت یک موزاییک خاص، با کرم‌گیری یا شمشه‌گیری به‌طرف کف‌شو صورت می گیرد.
در صورتی که سرویس کاسه‌ی توالت وجود داشته باشد؛ این کاسه به‌طور مشخص باید پایین‌تر از سایر قسمت‌ها قرار بگیرد. در چنین شرایطی، پس از فرش کف، آب به‌آسانی و با سرعت مناسب به‌سمت کاسه‌ی توالت سرازیر می گردد. رعایت این نکته نیز در شیب بندی ساختمان و طراحی محل استقرار کاسه‌ی توالت ضروری می باشد.
هدف از شیب بندی ساختمان چیست؟
شیب‌بندی ساختمان همچنین در فضاهای خارجی در موارد گوناگونی کاربرد دارد که از آن جمله می‌توان به پیاده‌رو‌سازی، محوطه‌سازی و… اشاره نمود. شیب‌بندی علاوه بر فضاهای مختلف خارجی، در فضاهای داخلی ساختمان‌ها نیز کاربردهای مختلفی دارد؛ که از آن جمله می‌توان به شیب‌بندی در حمام، دستشویی، آشپزخانه و… اشاره کنیم.
پلان شیب بندی ساختمان : ROOF PLAN
درصد شیب کف بام
شیب بام های مسطح برای هدایت آب به سمت ناودان باید بین ۱ تا ۳ درصد باشد. اگر ساختمان در یک منطقه پر باران تر باشد شیب بام نیز باید به سمت ۳ درصد متمایل شود. شیب بیشتر از ۳ درصد علاوه بر اینکه اجرای کف سازی را با مشکل همراه می کند سبب افزایش مصالح مصرفی و در نتیجه بیشتر شدن وزن مرده سقف می شود.
برای محاسبه ارتفاع شیب بندی در هر نقطه از بام باید فاصله آن نقطه از محل ناودان را اندازه بگیرید، زیرا ارتفاع شیب بندی با طول شیب متناسب می باشد.
فاصله هر نقطه از محل ناودان را بازوی کشش گویند. از حاصل ضرب بازوی کشش در شیب بام ارتفاع آن شیب بندی آن نقطه حاصل می گردد.
به طور مثال اگر نقطه ای از بام تا محل ناودان ۵ متر فاصله داشته باشد و شیب انتخابی برای شیب بندی بام ۲ درصد باشد ارتفاع آن نقطه از روی ناودان باید ۱۰ سانتی متر باشد.
این بدین معناست که در پایان شیب بندی، عایق کاری و کف سازی تراز آن نقطه از بام همواره ۱۰ سانتی متر بالاتر از تراز ناودانی قرار می گیرد.
کروم بندی کف
اجرای کروم بندی کف
پر کردن فضای بین کروم ها
برای این کار از شمشه استفاده می کنند. شمشه را روی دو کروم که قرار است بین آن ها پر شود قرار می دهند، شمشه را در طول کروم ها حرکت می دهند و کنترل می کنند که ضخامت مصالح پر کننده از ضلع پایین شمشه بالاتر نیاید. پس از اتمام شیب بندی، سطح بام توسط عایق رطوبتی نطیر ایزوگام پوشیده شده و سپس با موزاییک یا آسفالت فرش می گردد.
10 نکته کاربردی در شیب بندی پشت بام و طبقات
اجرای تاسیسات برقی و مکانیکی قبل از اجرای شیب بندی بام و طبقات، انجام شده و روی آن‌ها ماهیچه‌کشی شود.
ابتدا باید گل و گچ روی سقف را تمیز کرد و سپس اقدام به شیب بندی بام و طبقات کرد.
قبل از ریختن بتن شیب بندی، با شمشه و تراز یا دوربین نسبت به کنترل صحت کروم بندی اقدام شود.
به این نکته توجه کنید که در صورت استفاده از یونولیت به عنوان عایق حرارتی بام، نباید از یونولیت‌های معمولی استفاده کرد زیرا در اثر بارگذاری فرو رفته و موجب ناتراز شدن فرش کف می‌شود.
به همین دلیل باید از یونولیت فشار قوی به عنوان عایق حرارتی بام استفاده کرد. همچنین عایق پلی یورتان نیز به دلیل چگالی کمی که دارد، حتما از زیر سقف کار شده و از اجرای آن روی بام اجتناب شود.
تجربه نشان می‌دهد که این عایق‌ها تحت بارگذاری نشست کرده و باعث ناتراز شدن کف می‌شوند. افزایش چگالی عایق نیز به دلیل افزایش هزینه و کاهش خاصیت عایق بندی مناسب نیست.
استفاده از خرده آجر و نخاله‌های ساختمانی به دلیل افزایش بار مرده سقف، توصیه نمی‌شود.
عیار سیمان بالاتر از 300 کیلوگرم بر مترمکعب در فوم بتن به دلیل افزایش میزان افت آن توصیه نمی‌شود.
کف حاصل از فوم پروتئینی پایدارتر است، ولی عموما در پروژه‌ها فوم شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. فوم پروتئینی بوی نامطبوعی نیز دارد.
به دلیل بالا بودن اسلامپ فوم بتن، باید قبل از پاشش روی سطح، کلیه خلل و فرج احتمالی سقف و بازشوها به نحو مناسب مسدود شود.
در صورت نیاز به شیب بندی در اجرای فوم بتن، ترجیحا از کروم خطی استفاده شده و اسلامپ بتن محدود شود. همچنین برای سهولت کار می‌توان بتن این قسمت‌ها را نیز به صورت تراز ریخت و پس از خشک شدن، با یک لایه نلزک سیمان لیسه‌ای شیب مورد نظر را اجرا کرد.
عمل آوری بتن پشت بام و طبقات بسیار مهم است. به همین دلیل برای جلوگیری از بروز ترک‌های سطحی، بسته به شرایط جوی حداقل تا 3 روز باید سطح بتن مرطوب شود.
سخن پایانی
همانطور که دیدیم اهمیت شیب بندی ساختمان کتمان‌ناپذیر است. شیب‌بندی جهت حرکت و هدایت آب را مشخص و کشش آن را کنترل می‌کند، تا کافی باشد و خروج آب تسهیل و تسریع گردد. طراحی شیب بندی ساختمان علاوه بر آن‌که به‌منظور تخلیه‌ی آب اهمیت بسیاری دارد، نیازمند دقت فراوان است.
شیب‌بندی با جزئیات فراوانی درگیر است که حتماً باید مدنظر طراح آن قرار بگیرد. در این یادداشت به این جزئیات اشاره کردیم و مهم‌ترین اصول در شیب بندی ساختمان را بررسی کردیم. همانطور که دیدیم، شیب بندی ساختمان از ضروری‌ترین و در عین حال دقیق‌ترین مراحل اجرایی در ساخت یک ساختمان به‌شمار می‌رود.
منابع: بیمه – اکادمی عمران