آشنایی با انواع پله در ساختمان

مقدمه

از گذشته تا کنون پله نقش اساسی و مهمی را در معماری ساختمانی و بناهای مختلف ساخته دست بشر داشته است. پله ها دسترسی انسان ها و موجودات را به نقاط مختلفی که در سطوح خیلی بلند یا پست هستند را محیا می کند. فضاهای مختلف  براساس نوع معماری و انواع کاربری و محدودیت های مخصوص به خود از اشکال مختلفی از راه پله با ظاهرهای متفاوت بهره می برند. در ادامه وبلاگ مجله پله در این بخش سری مقالات خود قصد دارد به معرفی و مقایسه انواع گوناگون پله ساختمانی بپردازد، با ما همراه شوید.

پله چیست؟

پله یکی از مهم ترین و کاربردی ترین اجزای ساختمان است. این عنصر کاربردی نه تنها به طور مداوم مورد استفاده قرار می گیرد، بلکه حضور آن در خانه زیبایی بی نظیری به فضا می بخشد.خانه هایی که از این المان در طراحی آن ها استفاده می شود در مقایسه با خانه هایی که فاقد پله هستند جلوه ای باشکوه تر دارند. زیرا اشکال هندسی به کاررفته در طراحی راه پله بر دکوراسیون داخلی و یا نمای بیرونی ساختمان اثرگذار خواهد بود.متریال های مختلفی در ساخت این عنصر به کار می روند که از جمله می توان به انواع پله چوبی، فولادی، سنگی، بتنی، پلکسی و چوبی فلزی اشاره کرد.این عنصر سازه ای از 3 قسمت اصلی پله، سطح شیب دار و پاگرد و سه قسمت فرعی خیز پله، آب چکان و نرده تشکیل می شود.سطح شیب دار به سطحی که پله ها بر روی آن تعبیه می شوند اطلاق می شود و در واقع نوعی شاسی برای راه پله به شمار می آید. پاگرد نیز محلی برای چرخش و تغییر مسیر حرکت و استراحت بین ردیف های پله است.به شیبی که از پایین به سمت بالای پله ادامه دارد، خیز پله و به سطح شیبداری که به همراه شیارهای باریک در کنار راه پله برای خروج آب طراحی می شود آب چکان پله اطلاق می شود.نرده راه پله هم همانگونه که از نامش پیداست دور تا دور پله ها از پایین تا بالا قرار می گیرد و هدف از طراحی آن جلوگیری از سقوط افراد است.

انواع پله

پله ها بخاطر داشتن یک شکل منظم هندسی و تکرار های نظام مند در چشم انسان که ذاتا دوستدار نظم است، زیبا جلوه می کند. طراحی معماری نیازمند است تا پاسخگوی یک عملکرد مناسب باشد. انواع پله، وسایل معمول دسترس در بین طبقات ساختمان است.

پلکان روشها و سیستمهایی را باید طوری ساخت که امکان دسترسی اسان و راحت ساده و ایمنی را توسط پله ها به بالا و پایین فراهم سازد.

انواع فرم پله

• راه پله مستقیم
• راه پله با پله های مایل
• راه پله ۴/۱ چرخش در بالا
• راه پله ۴/۱ چرخش در پایین
• راه پله ۴/۱ چرخش در بالا و پایین
• راه پله ۴/۱ چرخش در بالا و پایین در جهت مخالف
• راه پله مستقیم با پاگرد
• راه پله مستقیم با ۴/۱ دور چرخش
• راه پله مستقیم با نیم دور چرخش
• راه پله پاسگی همراه با چرخش
• راه پله با ستون پله باز با پاگرد
• راه پله سلطنتی
• راه پله با سه پلکان مستقیم و یک پاگرد
• راه پله با چهار پلکان
• راه پله قوسی
• راه پله سبدی با پاگرد
• راه پله نیم دور چرخش
• راه پله بیضی
• راه پله حلزونی یا مارپیچی
• راه پله هندسی

پله مستقیم (یک طرفه)

پله های مستقیم یا Straight Stair به پله های مستقیمی اطلاق می شوند که یک طرفه و بدون پاگرد میانی هستند. سطح این نوع پله ها به طور خطی و مستقیم طراحی شده است. یعنی در طراحی پله های مستقیم هیچ گونه منحنی یا تغییر جهتی وجود نداشته و کاربران می توانند به طور مستقیم و راحت روی آن صعود و نزول کنند. پله های مستقیم جزو پله هایی است که به عنوان یک راه حل ساده و کارآمد جهت اتصال سطوح مختلف در معماری و ساختمان مورد استفاده قرار می گیرند.

ویژگی های اصلی پله مستقیم

·         پله های در یک خط مستقیمی طراحی شده و بدون هیچ زاویه ای کشیده شده اند.

·         پله های مستقیم یکی از رایج ترین و ساده ترین پله های در معماری ساختمان است.

·         این نوع پله ها عموما به وسیله تکیه گاهی به نام Stringer متصل و ثابت می گردند.

·         پله های مستقیم در عرض ها و ارتفاع های مختلفی ثابت و متغیر اند.

·         برای جلوگیری از خطر سقوط در این نوع پله ها می توان از نرده های دستگیره دار استفاده کرد.

·         پله های مستقیم اکثرا در فضاهای کوچک که عرض کمتری دارند، مورد استفاده قرار می گیرند.

·         ساخت و نصب این نوع پله ها در مقایسه با دیگر پله ها ساده تر و ارزان تر می باشد.

·         مزیت های اصلی پله های مستقیم سادگی، داشتن هزینه کمتر و نیاز به فضای کم است.

پله L شکل با پاگرد

پله L شکل به همراه پاگرد که به Quarter Turn یا L-Shape Stair  نامیده می شود به پله‌هایی گفته می‌شود که در آن پله‌ها در مسیر خود به صورت ناگهانی 90 درجه می‌پیچند.

ویژگی های اصلی پله L شکل

• پله ها در امتداد مستقیم قرار ندارند و زاویه 90 درجه دارند.
• با پیچیدن 90 درجه‌ای، شکلی شبیه به حرف L پیدا می‌کنند.
• معمولاً در محل‌هایی که فضای کمی برای پله وجود دارد، استفاده می‌شوند.
• باعث کاهش سرعت حرکت در پله‌ها می‌شوند.
• نصب آنها نسبت به پله مستقیم پیچیده‌تر است.
• نیاز به فضای بیشتری نسبت به پله مستقیم دارند.
• خطر سقوط در آنها بیشتر است.

از پله‌های L-Shape معمولا در مواقع لزوم قرارگیری پله در فضای محدود استفاده می‌شود.

پله دو طرفه بدون پاگرد

پله دو طرفه بدون پاگرد که Half Turn نیز نامیده میشود به پله‌ای گفته می‌شود که در آن پله‌ها در میانه مسیر 180 درجه می‌پیچند بدون اینکه در میانه آن پاگردی قرار گرفته باشد.

ویژگی های پله دو طرفه بدون پاگرد

• پله‌ها در میانه مسیر خود 180 درجه می‌چرخند و جهتشان عوض می‌شود.
• به دلیل تغییر جهت 180 درجه‌ای، شکلی U مانند پیدا می‌کنند.
• نسبت به پله‌های چرخش 90 درجه‌ای، فضای بیشتری را اشغال می‌کنند.
• ساخت و نصب آنها نسبتا پیچیده و دشوار است.
• در طبقات میانی ساختمان‌ها برای تغییر جهت ارتباطی استفاده می‌شوند.
• خطر سقوط در آنها بالاست و نیازمند نصب نرده ایمنی است.
• باعث کاهش سرعت و تغییر مسیر حرکت می‌شوند.

پله Half Turn معمولا زمانی استفاده می‌شود که تغییر جهت 180 درجه‌ای در پله‌ها لازم باشد.

پله گرد

پله گرد که Circular نیز نامیده می شود به پله‌ای اطلاق می‌شود که پله های آن به صورت دایره ای یا بیضی شکل ساخته شده باشند.

ویژگی های پله گرد

• پله ها به صورت دایره یا بیضی شکل طراحی می‌شوند.
• معمولا یک محور مرکزی دارند که پله ها به دور آن قرار می‌گیرند.
• باعث ایجاد فضای باز و منحصر به فردی می‌شوند.
• نصب و ساخت آنها پیچیده و هزینه بر است.
• فضای زیادی را اشغال می‌کنند.
• ظاهر زیبا و جذابی دارند.
• خطر سقوط در آنها زیاد است.
• بیشتر به عنوان عنصر تزئینی و طراحی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پله‌های Circular بیشتر جنبه تزئینی دارند و برای ایجاد فضایی زیبا مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پله دو طرفه با دو بازو و پاگرد میانی

پله دو طرفه با دو بازو و پاگرد میانی یا پله 180 Degree Turn یا Switchback Stair به پله‌ای گفته می‌شود که در آن پله‌ها در میانه مسیر 180 درجه می‌پیچند و برمی‌گردند.

ویژگی پله دو طرفه با دو بازو  و  پاگرد میانی

• پله ها در میانه مسیر 180 درجه می‌چرخند و برمی‌گردند.
• باعث می‌شود جهت حرکت برگردد و به سمت عقب بازگردد.
• شکلی U مانند دارند و فضای زیادی را اشغال می‌کنند.
• معمولا برای صعود و نزول در فضاهای محدود استفاده می‌شوند.
• ساخت آن‌ها نسبتا پیچیده و هزینه‌بر است.
• خطر سقوط در آن‌ها زیاد است، نیاز به نرده دارند.
• باعث کاهش سرعت و تغییر مسیر می‌شوند.
• بیشتر در ساختمان‌ها و منازل مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پله 180 درجه معمولا در مکان‌هایی با فضای محدود برای ارتباط بین طبقات به کار می‌رود.

پله چهارطرفه (چهار رمپه)

پله چهار طرفه یا چهار رمپه که در انگلیسی Three Quarter Turn نامیده می شود به پله‌ای اطلاق می‌گویند که در آن پله‌ها در مسیر خود تقریبا 270 درجه می‌چرخند. پله Three-Quarter Turn یک نوع پله چهار طرفه است که در طراحی آن چهار سطح متوالی و متقاطع وجود دارد، اما با یک نوبت چرخش ۹۰ درجه. به عبارت دیگر، در این نوع پله، هر سطح در یک زاویه ۹۰ درجه نسبت به سطح قبلی قرار می‌گیرد. این پله‌ها به صورت مستقیم و بدون تغییر جهت از سطح پایین به سطح بالا و بالعکس قابل استفاده هستند، اما با یک چرخش ۹۰ درجه در هر سطح. این نوع پله‌ها برای اتصال سطوح مختلف با توجه به نیاز و محل قرارگیری استفاده می‌شوند.

ویژگی پله چهار طرفه

• پله ها در مسیر خود تغییر جهتی حدود 270 درجه‌ای پیدا می‌کنند.
• این نوع پله شکلی شبیه به حرف P دارد.
• نسبت به پله‌های 180 و 90 درجه، فضای بیشتری را اشغال می‌کند.
• ساخت آن پیچیده‌تر و هزینه بالاتری دارد.
• برای تغییر مسیر در فضاهای محدود کاربرد دارد.
• خطر سقوط در آن زیاد است و نیاز به نصب نرده ایمنی دارد.
• باعث کاهش سرعت و تغییر جهت حرکت می‌شود.
• کمتر از پله‌های چرخش 90 و 180 درجه استفاده می‌شود.

پله Three Quarter Turn زمانی به کار می‌رود که نیاز به تغییر مسیر حدود 270 درجه‌ای در پله باشد.

پله مارپیچ

پله چرخشی یا مارپیچ Spiral به پله ای گفته می‌شود که پله های آن به صورت مارپیچ طراحی و ساخته شده باشند و به نوعی شبیه طرح مارپیچ حلزون هستند.

ویژگی پله مارپیچ

• پله ها به صورت مارپیچ و حلزونی شکل طراحی می‌شوند.
• یک محور مرکزی دارند که پله ها به دور آن می‌پیچند.
• از نظر ظاهری جذاب و زیبا هستند.
• فضای کمی را اشغال می‌کنند.
• ساخت آنها بسیار پیچیده و هزینه بر است.
• خطر سقوط در آنها بالاست.
• معمولا بیشتر جنبه تزئینی دارند تا عملکردی.
• در فضاهایی مثل موزه و نمایشگاه بیشتر دیده می‌شوند.

پله Spiral به دلیل طراحی زیبا و خاص، بیشتر برای جلب توجه و زیباسازی به کار می‌رود.

پله یک چهارم در گردش

پله یک چهارم درگردش که به انگلیسی Winding  به آن می گویند به پله‌ای اطلاق می‌شود که در آن پله ها به صورت پیچ در پیچ و مارپیچ طراحی شده باشند. پله Winding پیچیده، نوعی پله است که در طراحی آن سطوح دایره‌ای متعددی وجود دارد که به یکدیگر متصل شده‌اند. این پله ها در طول مسیر خود تغییر جهت می‌دهند و به صورت پیچیده به سطح بالا می‌رسند. از این نوع پله‌ها برای اتصال سطوح مختلف با فضای محدود استفاده می‌شود.

ویژگی های پله یک چهارم در گردش

• پله ها به صورت پیچ در پیچ و مارپیچ طراحی می‌شوند.
• مسیر پله ها ممکن است مستقیم یا منحنی باشد.
• نسبت به پله معمولی فضای کمتری را اشغال می‌کنند.
• ساخت آنها پیچیده و هزینه بر است.
• خطر سقوط در آنها بالاست و نیازمند نرده ایمنی هستند.
• ظاهر جذابی دارند و باعث زیبایی فضا می‌شوند.
• بیشتر در ساختمان‌های تجاری و اداری استفاده می‌شوند.

پله Winding معمولا برای ذخیره فضا و ایجاد ظاهری زیبا به کار می‌رود.

پله دو طرفه با سه بازو  و پاگرد وسط

پله Bifurcated  یا همان پله دو طرفه با سه بازو و پاگرد وسط به پله‌ای گفته می‌شود که در آن پله‌ها به دو شاخه تقسیم می‌شوند.

ویژگی های پله دو طرفه با سه بازو

• پله ها در مسیر به دو مسیر مجزا تقسیم می‌شوند.
• معمولا  یک پله مرکزی وجود دارد که به دو طرف شاخه می‌شود.
• باعث ایجاد دو مسیر مجزا برای بالا و پایین رفتن می‌شود.
• فضای کمتری نسبت به دو پله جدا اشغال می‌کند.
• خطر تصادف و سقوط در آن بالاست.
• طراحی و ساخت پیچیده‌ای دارد.
• بیشتر در ساختمان‌های بزرگ و پرتردد استفاده می‌شود.
• نیاز به نصب نرده‌های ایمنی در دو طرف دارد.

پله Bifurcated برای جدا کردن جهت حرکت بالا و پایین در فضاهای پرتردد به کار می‌رود.

انواع پله ها از نظر جنس

• پله های چوبی
• پله های فولادی
• پله های سنگی
• پله های بتنی
• پله های پلکسی
• پله های چوبی-فلزی

انواع پله از نظر کاربری

در این بخش پله ها از نظر کاربرد در موقعیت مکانی مورد بررسی قرار می گیرند.

• پله های آموزشی
• پله های اداری
• پله های تجاری
• پله های فرارپله های مراکز تفریحیپله های بیمارستان
• پله های هتل
• پله های شهری
• پله های مسکونی
• پله های بیرونی

اجزا پله

1-کف پله
به سطح فوقانی پله گفته می شود،یعنی محل گذاشتن کف پا برای بالا رفتن یا پایین آمدن از پله.

2-ارتفاع پله
فاصله عمودی کف های دو پله متوالی را ارتفاع پله می گویند.میزان تغییرات ارتفاع پله به مکان و موقعیت پله بستگی دارد.

3-پیشانی پله
به قطعه عمودی که میان دو کف پله متوالی قرار می گیرد گفته می شود.

4-گونه پله
سطـح بغـل پلـه را می گوینـد.

5-عرض پله
به فاصله بین گونه های پله گفته می شود و به مکان و تعداد استفاده کنندگان از پلکان بستگی دارد.

6-لب پلـه
پیش آمدگی کف پله از پیشانی ،لب پله نامیده می شود. وجود آن موحب بزرگ تر شدن کف پلـه می شود.

7-شیار کف پلـه
در کف پله شیار هایی در امتداد عرض پله ایجاد می کنند. این شیار ها از لیز خوردن افراد جلوگیری می کنند.

8-ردیف یا خیز پلکـان
به مجموعه پله های متوالی بین دو اختلاف سطح ردیف پله گفته می شود. در هر ردیف پله حداقل سه پله متوالی وجود دارد.

9-خط مسیر پلـه
این خط محل شروع و ختم پله را مشخص می کند. خط مسیر پله در روی پلان و وسط عرض پله ها مشخص می شود.

10-خط شـیب پلـه
این خط ، لبه پله های یک ردیف پله را به یکدیگر وصل می کند.

11-زاویه شـیب پلـه
به زاویه بین شیب پله با افق ، زاویه شیب پله گفته می شود . زاویه شیب پله رابطه مستقیم با ارتفاع پله و رابطه معکوس با کف پله دارد.

12-حجم پلـه
به ضخامت سقف زیر یک ردیف پله گفته می شود.

13-طول پلـه
به طول افقی یک ردیف پله گفته می شود یعنی از لبه اولین پله تا انتها کف آخرین پله در یک شیب.

14-پا گـرد
ایستگاه ما بین پله ها که برای رفع خستگی ساخته می شود به پاگرد پله معروف است و حداقل برابر عرض یک کف پله است.

15-نرده پلـه
وسیله ای است که برای جلوگیری از سقوط اشخاص ، در طرفین ردیف پله ها نصب می شود.

16-دست انداز پلـه
این وسیله بر روی نرده و به موازات خط شیب پله نصب می شود .

17-چشم پلـه
به فاصله بین دو ردیف پله گفته می شود .(یعنی شکاف بین دو بازوی پلکان)

موادی که برای ساختار انواع پله ها استفاده میشود

1-فولاد: ساختار فولادی متشکلند از شمشیری هایی که از صفحات فولادی فشرده ساخته شده اند. این پله ها سبکتر از انواع دیگر پله هستند و تنظیم مقاومت در برابر آتش برای این پله ها خیلی مهم است.

2-بتن: شکل معمول پلکان بتن مسلح به صورت پلکان ½ گردش می باشد . در اکثر ساختمان های دو طبقه به عنواع پلکان دسترسی یا فرار استفاده می شود

3-سنگ

4-چوب

5-پلکس

ضوابط و مقررات ساخت پله در ساختمان

به منظور نظارت بر تامین نیازهای ساکنین و بهره برداری از ساختمان های تابع نظام مهندسی و کنترل ساختمان، مقررات ملی ساختمان باید مورد توجه قرار گیرند.

طبق ماده 32 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب اسفند ماه 1374، این مقررات مجموعه ای از قوانین فنی و آئین نامه کنترل و اجرایی هستند که در جهت تامین رفاه، ایمنی، بهداشت و صرفه اقتصادی رعایت می شوند.

بر اساس مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، الزامات عمومی ساخت پله ها، راه پله ها و جان پناه ها به شرح زیر می باشند:

نکات نهایی در خصوص پله های ساختمان

پاگردها، کف پله ها و لبه آن ها باید از مصالح ایمن تولید شوند و لغزنده نباشند. عرض پاگرد نیم دایره ای شکل در پله های اصلی باید با عرض پله مساوی باشد.

حداقل عرض پله در پله های غیر اصلی ساختمان اگر بین دو دست انداز باشد 60 سانتی متر، بین دیوار و دست انداز 70 سانتی متر و بین دو دیوار 80 سانتی متر می باشد.

مصالحی که برای ساخت پلکان اصلی ساختمان مورد استفاده قرار می گیرند، باید در برابر حریق مقاوم باشند. در مکان هایی که دارای اختلاف سطح بیشتر از 70 سانتی متر هستند، باید با ایجاد دست انداز یا جان پناه مانع از سقوط افراد شد.

حداقل عمق کف پله های اصلی ساختمان باید 28 سانتی متر باشد. حداقل عرض پله مستقیم در پله دسترسی اصلی باید 100 سانتی متر و در پله دارای پاگرد باید 120 سانتی متر باشد.

پله های ارتباط دهنده طبقات باید تا همکف یا طبقه ای که به فضای باز ختم می شود، ادامه داشته باشد. در جان پناه هایی که در آن ها از شیشه استفاده می شود باید از شیشه ایمن استفاده گردد.

ارتفاع جان پناه های شیبدار یا دست اندازها از لبه پله باید 90 سانتی متر باشد. پلکان اصلی ساختمان نباید با تجهیزاتی مانند جعبه آتش نشانی مسدود شوند.

سخن پایانی

آنچه که در این مطلب از  وبلاگ مجله پله به بیان آن پرداختیم، معرفی انواع راه پله می باشد. بدون شک طراحی این المان به شکلی زیبا می تواند در زیبایی خانه نیز تاثیرگذار باشد.اگر تصمیم به ساخت راه پله داشته باشید،کدام نمونه از آن را انتخاب می کنید؟ در صورت تمایل نقطه نظرات خود را در این زمینه با ما به اشتراک بگذارید.