یکی از نشانه‌ها و شاخص‌های توسعه در یک کشور میزان پروژه های عمرانی در آن است. در یک پروژه عمرانی رسیدن به اهداف یک پروژه با رعایت محدودیت‌های هزینه، زمان و ضمن رعایت کیفیت مطلوب مورد نظر است. اجرای یک پروژه عمرانی دارای ابعاد مختلفی است و می‌تواند چالش‌های بسیاری به همراه داشته باشد. این چالش پروژه ها می‌توانند تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند عدم مدیریت مناسب، نوسانات قیمت، برخی مقررات کشوری و مسائل آب و هوایی پیش آید. مدیریت چالش های پروژه های عمرانی امری ضروری بوده و در پیشبرد بهتر پروژه های عمرانی بسیار مؤثر است.پروژه‌های ساخت‌وساز، به دلیل پیچیدگی‌ها و دخالت عوامل مختلف، معمولاً با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌شوند. این مشکلات ممکن است زمان‌بندی، بودجه، یا کیفیت پروژه را تحت تأثیر قرار دهند. در این مقاله پله ، به بررسی رایج‌ترین چالش‌های پروژه‌های عمرانی پرداخته و راهکارهای عملی برای حل آنها ارائه می‌دهیم.
مدیریت پروژه در پروژه ساختمانی چیست؟
مدیریت پروژه هنر مدیریت منابع انسانی و مالی تا پایان پروژه با استفاده از روش های نوین مدیریت برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده است. اکنون این تعریف را به مدیریت پروژه ساخت و ساز گسترش دهید، که در آن مدیر پروژه از همان مدل برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده و تکمیل پروژه در زمان برنامه ریزی شده، تنها در زمینه ساخت و ساز استفاده می کند.
جهت دریافت بانک اطلاعات ساختمانی اینجا کلیک کنید
چالش های برتر مدیریت پروژه های ساخت و ساز
هنگام کار بر روی پروژه های ساختمانی بزرگ، اولین نکته مهم، مدیریت پروژه ساخت و ساز به طور موثر است. در ادامه مهمترین چالش‌های پروژه‌های عمرانی که هر مدیر پروژه باید هر بار با آنها روبرو شود آورده شده است:
- عدم وجود اهداف مشخص
- محدودیت بودجه
- ارتباطات ضعیف
- خواسته های نامعقول
- مدیریت زمان
- محدودیت در مهارت ها
- فقدان سازماندهی
- ناکافی بودن مدیریت ریسک
- موانع جریان نقدینگی
- مسائل ایمنی و نگرانی های امنیتی
- چالش های مدیریت منابع انسانی
- چالش‌های مربوط به ماشین‌آلات و تجهیزات
- چالش‌های تأمین مصالح
- چالش‌های فنی و طراحی
- مقررات موجود در کشور
- مشکلات آب و هوایی
- نوسانات قیمت و مخاطرات بین‌المللی
- مقررات پیچیده و بوروکراسی
عدم وجود اهداف مشخص
اولین و رایج ترین چالش‌های پروژه‌های عمرانی، اهداف تعریف نشده است. گاهی اوقات افراد ذینفع (صاحبان املاک یا پیمانکاران فرعی) ایده روشنی در مورد آنچه دقیقاً می خواهند ندارند، یا گاهی اوقات نمی توانند به توافق برسند. این موضوع شبیه رفتن به یک سفر جاده ای بدون دانستن مقصد است.
بدون تعیین اهداف مشخص و روشن، زمان و منابع را تلف می‌کنید و برنامه را به تأخیر می‌اندازید.
با این حال، این موضوع چالش یا مسئله بزرگی است که راه حل دارد. هدف کلی هر پروژه ساخت و ساز تکمیل پروژه در زمان مقرر است. این اهداف با برنامه ریزی مناسب، اجرا، تصمیم گیری اساسی و تقسیم وظایف در طول پروژه قابل دستیابی هستند.
مدیران پروژه باید در پرسیدن سوالات درست از مشتری فعال باشند تا از تاخیرهای غیرضروری پروژه جلوگیری کنند و مشتریان را بر سر اهداف به توافق برسانند.
محدودیت های بودجه ای
امری معمول است که پروژه های ساختمانی بیش از بودجه پیش بروند. مدیران پروژه های ساخت و ساز مسئول ایجاد انتظارات معقول برای جلوگیری از افزایش هزینه ها و ایجاد آشتی برای تسهیل و مدیریت آنها هستند. یک اشتباه محاسباتی، فقدان نظارت مناسب یا یک تصمیم گیری ضعیف می تواند باعث از بین رفتن پروژه شود.
بودجه پروژه عمدتاً بر اساس انتظارات افراد ذینفع و الزامات پروژه تعیین می شود. ابتدا از شناسایی خروجی های تحویلی پروژه اطمینان حاصل کنید. ملاحظات زیست محیطی، کمبود منابع و نیروی کار، تبادل ارز و بسیاری از جنبه های دیگر ، عوامل بودجه ای هستند که یک مدیر پروژه نمی تواند آنها را کنترل کند. برای جلوگیری از صرف هزینه بیش از حد در پروژه ها، دائماً مراقب بودجه باشید.
ارتباطات ضعیف
ارتباطات، اولین ابزار حرفه ای برای اجرای روان هر پروژه است. فقدان ارتباط مناسب منجر به از دست رفتن کارهای اساسی می شود و تیم تا زمانی که برای اصلاح این مشکل دیر نشده باشد، از این موضوع بی خبر باقی می ماند.
برای رویارویی با چنین چالش‌هایی، هر مدیر پروژه باید دستورالعمل‌های روشنی را وضع کند و جدولی جهت مراحل پیشرفت کار تنظیم کند که در پایان هر روز تیم را از پیشرفت یا موانع کار مطلع سازد. پیاده‌سازی چنین سیستمی به تیم اجازه می‌دهد تا مشکلات را زودهنگام شناسایی کرده و به موقع آن را اصلاح کنند. ابزارهای مبتنی بر فضای ابری مربوط به مدیریت و هماهنگی اسناد پروژه می‌توانند راهکاری عالی برای اطمینان از ارتباط شفاف بین تیم‌های مختلف پروژه باشند.
جهت آشنایی با بهترین متخصصان صنعت ساختمان و بهترین تجهیزات کلیک کنید
خواسته های نامعقول
گاهی برخی از مشتریان و ذینفعان یک پروژه درخواست‌های غیرمنطقی مانند تکمیل پروژه‌ها در یک برنامه زمان‌بندی سریع یا محدود کردن تخصیص بودجه را دارند. این انتظارات غیرواقعی و درخواست‌های نامعقول، بزرگ‌ترین قاتلان بهره‌وری و اخلاق هستند.
در اینگونه موارد، مدیران پروژه باید از تیم دفاع کنند و پس از انتقال بازخورد تیم، به این انتظارات غیر واقعی پاسخ مناسب بدهند.
مدیریت زمان
بسیاری از افراد ذینفع در یک پروژه محدودیت های زمانی را بزرگ ترین مسئله ای می دانند که منجر به طرح های معیوب، نرخ بالای تصادفات و هدر رفت درآمد می شود. پیمانکاران می توانند برای جلوگیری از تأخیر بیشتر و هزینه های بیشتر، فرصت های از دست رفته را کاهش دهند.
مدیران پروژه باید با متغیرهای مختلفی که باعث تاخیر می‌شوند مقابله کنند و روند کار را در جهت برآورده کردن الزامات طراحی کنند. روش های زمان بندی و ردیابی مناسب یک پروژه می تواند در مواجهه با این چالش کمک کند.
محدودیت در مهارت ها
در صنعت ساخت و ساز، افراد تمایل دارند با افرادی کار کنند که می توانند به آنها اعتماد کنند. افرادی که می دانند چگونه با هم کار کنند، می توانند یک تیم فوق العاده کارآمد را تشکیل دهند. اما شکاف مهارتی در اینگونه تیم ها می تواند باعث تاخیرهایی شود.
قبل از اینکه این شکاف های مهارتی به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر پروژه تأثیر بگذارد، از آنها آگاه باشید. هنگامی که این شکاف ها را تشخیص دادید، در اسرع وقت آنها را برطرف کنید.
فقدان سازماندهی
بدون وجود اهداف یا مسئولیت های کاری مشخص ، انجام کارها به نحوی موثر دشوار می شود. در صورتی که نیروهای کاری هدفی برای دستیابی نداشته باشند، یک پروژه ساختمانی می تواند بیش از بودجه هزینه صرف کند یا به تعویق بیفتد (فقدان سازماندهی)
مدیریت عملکرد یکی از جنبه های محوری مدیریت پروژه های ساختمانی است. برای مدیریت عملکرد بهتر و نگه داشتن تمام افراد در پست کاری خود، همه نیروهای کاری به وظایف مشخصی برای انجام نیاز دارند. اهداف بزرگتر را به اهداف کوچکتر و روزانه برای هر فرد تقسیم کنید. نیروهای کار را از طریق فرآیندهای تعیین شده، پاسخگو نگه دارید. به این ترتیب است که می توانید همه چیز را مرتب نگه دارید.
ناکافی بودن مدیریت ریسک
یکی دیگر از چالش‌های پروژه‌های عمرانی، مدیریت ریسک است که به یک مجموعه مهارت کافی نیاز دارد. مدیران پروژه باید مهارت لازم برای شناسایی مشکلات احتمالی و یافتن راه حل هایی برای از بین بردن مشکلات داشته باشند. بدون مدیریت ریسک از پیش تعیین شده و تجزیه و تحلیل پروژه، هزینه های پروژه از بودجه عبور می کند یا پروژه به تاخیر می افتد.
موانع جریان نقدیندگی
کسب و کار ساختمانی با سیستم صورتحسابی کار می کند که این امر منجر به تاخیر در پرداخت می شود. و اگر پرداخت ها عقب بیفتد، بر جریان نقدینگی شرکت تأثیر منفی می گذارد. همچنین می تواند مانع ازتامین بودجۀ پروژه های دیگر شده و باعث تاخیر شود.
بنابراین، سیستم صورتحسابی نیاز به تکامل دارد. با ترکیب فناوری نرم‌افزارها و پیگیری خودکار، شرکت‌های ساختمانی می‌توانند اطمینان حاصل کنند که جریان نقدینگی بر پروژه‌های دیگر تأثیر منفی نمی‌گذارد.
مسائل ایمنی و نگرانی های امنیتی
ایمنی کارگران یک مسئله بزرگ در صنعت ساختمان است. آمار صدمات و بیماری های ناشی از محل کار ، برای چندین سال ثابت مانده است. مراقبت از ایمنی کارگران و محافظت از آنها در برابر حوادث و صدمات باید اولویت اصلی صاحب یک کسب و کار باشد.
یکی از راه‌های ایمن نگه‌داشتن کارگران، آموزش منظم آنها در مورد ایمنی است. حوادث با اجرای دقیق شیوه های ایمن کار ، قابل پیشگیری هستند. تعهد قاطعانه یک شرکت به ایمنی کارگران نیز اعتبار آن را بهبود می بخشد.
سازمان بین المللی کار در ژنو نیز هدفبرنامه بین المللی بهبود شرایط کاری و محیط زیست (PIACT) را انسانی تر کردن کار در نظر گرفته است.
چالش های مدیریت منابع انسانی
مدیریت منابع انسانی و نیروی کار یکی از چالش‌های پروژه‌های عمرانی است. مدیریت منابع انسانی عبارت است از مجموعه اقداماتی که برای استفاده مؤثر از نیروهای موجود در پروژه صورت می‌گیرد. یکی از ارکان مهم در هر پروژه، نیروی انسانی و افراد دخیل در پروژه است. انتخاب افرادی توانمند و همچنین تلاش برای توانمندسازی آنها امری بسیار مهم است.
استخدام کارکنانی با دانش و تجربه کافی یک امر مهم در پروژه های امروزه است. توانایی‌ها و مهارت‌های آنها باید به خوبی بررسی شود و در صورت نیاز مورد آموزش قرار گرفته و یا نیروی جدید استخدام شود. دو عنصر کلیدی در مدیریت منابع انسانی چالش آموزش و حفظ انگیزه در افراد است.
چالش‌های مربوط به ماشین‌آلات و تجهیزات
ماشین‌آلات می‌توانند به شکل‌های مختلفی برای پروژه‌ها تأمین شوند. این روش‌ها شامل خرید و یا اجاره کردن است. در استفاده از ماشین‌آلات محدودیت‌هایی وجود دارند. فرسودگی زیاد تجهیزات و نیاز به تعمیرات پیوسته و همچنین عدم به روز بودن تجهیزات از چالش مهم پروژه در یک پروژه عمرانی است.
خرابی و فرسودگی یک دستگاه می‌تواند سبب کندی کار و افزایش هزینه‌ها شود. تغییرات زمان‌بندی و هزینه‌های ناشی از آن باعث ایجاد چالش پروژه در کار می‌شود. تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات، اجتناب از خرابی آنها، افزایش بهره‌وری و خروجی یک دستگاه و تأمین تجهیزات با کیفیت از چالش‌های مربوط به ماشین‌آلات در پروژه های عمرانی است.
چالش‌های تأمین مصالح
حجم عمده‌ای از هزینه‌های هر پروژه مربوط به تأمین مصالح مورد نیاز پروژه است. این هزینه شامل هزینه تهیه مصالح و حمل آن به محل پروژه است. خرید مصالح زیاد به دلیل ترس از تمام شدن و یا گران شدن و دپو نامناسب در محل پروژه می‌تواند به ضرر پروژه و جزو چالش پروژه باشد.
خرید مصالح به صورت روزانه مناسب نیست چرا که ممکن است هر روزه افرادی برای تحویل گیری مصالح نباشند، در نتیجه کارگران هر روزه باید کار خود را ترک کرده و بار را تخلیه کنند و این مسئله در روند کار اخلال ایجاد می‌کند. باید طبق برنامه زمان‌بندی شده مواد و مصالح مورد نیاز پروژه تأمین شود.
چالش تأمین و نگهداری مصالح می‌تواند بر سه وجه مهم ساخت یعنی زمان، هزینه و کیفیت تأثیر بگذارد. لازم است نوع و کیفیت مصالح در مرحله اول تعیین شده و جایگزین نیز برای حالتی که یک نوع از مصالح در بازار موجود نیست تعیین شود تا در صورت نبود نوع خاصی از مواد تأمین مصالح با کندی و چالش روبه‌رو نشود.
چالش‌های فنی و طراحی
چالش پروژه یکی از چالش‌های پروژه‌های عمرانی مربوط به بحث‌های تخصصی و طراحی است. نواقص و اشتباهات در طراحی و یا عدم نظارت درست بر اجرای طرح می‌تواند سبب بروز مشکلات غیرقابل اصلاح و یا نیاز به انجام مجدد برخی کارها شود. ایجاد تغییر در محدوده پروژه و خواسته‌ها باعث تغییرات در طرح شده و چالش‌هایی برای گروه طراح به دنبال دارد. عدم ابلاغ نقشه‌های اجرایی و اطلاعات لازم در موعد مقرر، چالش‌ها، ناهماهنگی‌ها و تاخیراتی را در پروژه ایجاد می‌کند.
مقررات موجود در کشور
قوانین موجود در زمینه‌ی ساخت‌وساز و عقد قرارداد می‌تواند باعث ایجاد چالش‌هایی برای سازندگان شود. آشنایی به امور حقوقی و قوانین مرتبط با امور پیمان می‌تواند از بسیاری از مشکلات جلوگیری کند.
مشکلات آب و هوایی
آب‌وهوای محل پروژه می‌تواند بر روند کار و تجهیزات تأثیر بگذارد. این مسئله اجتناب‌ناپذیر است و می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد. آب‌وهوای خشک باعث افزایش گرد و خاک شده و سبب گرفتگی و خرابی در اجزای ماشین‌آلات می‌شود. آب‌وهوای گرم می‌تواند بر روی کیفیت بسیاری از مصالح هم چون ملات تأثیر بگذارد.
در شرایط جوی سرد، کار کردن چالش‌هایی به دنبال خواهد داشت. بتن‌ریزی در این شرایط سخت خواهد بود و باید از یخ‌زدگی بتن جلوگیری شود. در صورتی که بتن پیش از خشک شدن یخ بزند، دوام خود را از دست می‌دهد. همچنین واضح است که باد شدید، باران‌های بسیار، برف و سرما و یا گرمای شدید مانع از پیشرفت کار و توقف شده و در نتیجه کار کردن در این شرایط چالش‌های خاص خود را به همراه دارد.
برای مثال، در پروژه‌هایی که از جرثقیل‌های بلند و بزرگ استفاده می‌شود توجه به وزش باد و حداکثر سرعت باد بسیار مهم است. همچنین، باران‌های شدید باعث ایجاد زمین گلی شده و شرایط را برای کار افراد و تجهیزات در سایت دشوار می‌کند. بارش شدید باران حرکت و کار ماشین‌آلات را نیز سخت‌تر می‌کند چرا که میدان دید و حرکت آنها کاهش می‌یابد.
نوسانات قیمت و مخاطرات بین‌المللی
رخداد مخاطرات در سطح ملی و بین‌المللی می‌توانند برای پروژه‌های ساخت چالش‌برانگیز باشند. در کشور ایران عواملی چون تحریم‌های سیاسی، نوسانات ارز و تنش‌های سیاسی باید به دقت مطالعه و ارزیابی شوند. توجه به روند تورم‌ها در آینده بسیار مهم است. نوسانات قیمت تأثیر بسیاری بر قیمت مصالح به ویژه مصالح حیاتی همچون سیمان و میلگرد داشته است و همین مسئله می‌تواند یک چالش پروژه بسیار مهم در ساخت و سازها باشد. برای مثال، در 8 سال اخیر قیمت هر پاکت سیمان حدوداً 10 برابر شده است. برخی تورم‌های بی‌سابقه در صنعت ساخت سبب توقف فعالیت‌ها می‌شود.
مقررات پیچیده و بوروکراسی
چالش: فرایندهای پیچیده اداری و مقررات متعدد می‌تواند ساخت و ساز را به تعویق بیندازد و باعث افزایش هزینه‌ها شود.
راه‌حل: ساده‌سازی فرایندهای اداری و ایجاد شفافیت در مقررات می‌تواند به تسریع پروژه‌های ساخت و ساز کمک کند. استفاده از سامانه‌های الکترونیکی برای پیگیری و اخذ مجوزها نیز می‌تواند بوروکراسی را کاهش دهد.
کلام پایانی :
چالش‌های پروژه‌های عمرانی بسیار است که در اینجا به برخی از آنها اشاره شد. این چالش های پروژه عمرانی ممکن است به مرور زمان حل شده و برخی دیگر ممکن است با گذشت زمان بدتر شوند. در پروژه های عمرانی همواره باید منتظر رخداد چالش‌های جدید بود و با مدیریت درست خود را برای آن آماده کرد. ریشه برخی از این چالش‌های پروژه‌های عمرانی داخل یک مجموعه بوده که نیازمند مدیریت مناسب است.
مدیریت صحیح و برآمده از دانش پیمانکار و مجری یک پروژه می‌تواند تا حد بسیار زیادی این چالش‌ها را برطرف کند. برخی دیگر از چالش‌های پروژه‌های عمرانی ناشی از مسائل و مشکلات خارج از مجموعه مهندسی است، مانند نوسانات قیمت، آب‌وهوا و قوانین کشوری موجود که کنترل آنها سخت‌تر و یا نشدنی است.
در مورد چنین چالش‌هایی درک درست و پیش‌بینی شرایط می‌تواند باعث کاهش اثرات آنها بر روند پروژه شود. در نهایت، گفتنی است که هرچند رخداد چالش در پروژه های عمرانی اجتناب‌ناپذیر است؛ اما یک پیمانکار با تجربه و متخصص می‌تواند با تکیه بر دانش خود چنین چالش‌هایی را پیش‌بینی کرده و تا حد ممکن آنها را کنترل کند.