رایزر (riser) در لغت به معنای بالارونده است و در تاسیسات لوله کشی ساختمان به لوله‌هایی گفته میشود که برای لوله کشی آب، فاضلاب، شوفاژ، آتش نشانی، گاز و حتی برق ساختمان به صورت عمودی نصب می‌شوند.
اعضای عمودی ساختمان که از پایین به بالا و در یک راستا اجرا میشود را رایزر می‌گویند. این اصطلاح میتواند به لوله آب، فاضلاب، هواکش، لوله تهویه، مدار گرمایش و حتی کابل‌های برق نیز اطلاق شود. به طور کلی، رایزر را می‌توان به دو دسته مختلف اعم از تأسیسات مکانیکال و تأسیسات الکتریکال تقسیم کرد.در ادامه با پله همراه باشد تا بیشتر با مفهوم رایزر آشنا شوید
در هر قسمت از ساختمان که لوله به شکل عمودی قرار گرفته شده باشد معنی رایزر را میدهد. استفاده از رایزر در ساختمانهای چندین طبقه بسیار مهم و کاربردی است.
کاربرد رایزر ساختمان چیست ؟
به صورت اصولی اندازه این لوله ها از سایر لوله های ساختمان بیشتر بوده و هر یک وظایف ویژه ای دارند که به صورت جداگانه به آنها میپردازیم.
مثلا در قسمت تاسیسات برق ساختمان, ممکن است دارای چند رایزر شامل رایزر کابل فشار قوی و رایزر فشار ضعیف و سیم کشی تلفن و دیتا را داشته باشیم. توزیع متناسب انرژی الکتریکی بین مصرف کننده های مختلف از وظایف یک رایزر است که در حین طراحی نقشه تاسیسات ساختمان تعیین میگردد.
اصولا به دلیل کاربرد و اهمیت عمومی رایزرهای یک ساختمان بایستی اولا بهترین نوع متریال را برای اجرای رایزر در نظر گرفت و در ثانی اجرای همراه با شرایط استاندارد و دقت کافی را بکار برد. استحکام و ثابت بودن رایزر در جای خود نیز میتواند باعث افزایش طول عمر رایزر و ساختمان شود, از این رو ساپورت بندی و بست کاری در اجرای رایزر نقش مهمی ایفا میکند.
انواع رایزر
به طور معمول هر ساختمان دارای رایزر فاضلاب , رایزر آب سرد و گرم مصرفی , رایزر لوله کشی شوفاژ , لوله کشی گاز و سیستم های برودتی و رایزر تاسیسات برق و سیم کشی ساختمان میباشد. البته در ساختمانهایی که گرمایش آنها پکیج دیواری است , رایزر لوله کشی شوفاژ وجود نداشته و وجود رایزر به سیستم های تاسیسات ساختمان نیز وابسته هستند.
رایزر فاضلاب
در بخش لوله کشی فاضلاب رایزر وظیفه جمع آوری و انتقال پساب و فاضلاب طبقات مختلف را به چاه و لوله فاضلاب اگو شهری را برعهده دارد . در یک ساختمان ممکن است , بسته به مساحت و سطح اشغال بنا , یک یا چند رایزر فاضلاب وجود داشته باشد . صورت تعدد رایزرها ممکن است که رایزر جداگانه به سمت چاه و منهول رفته و یا در طبقات پایین تر با اتصال به یکدیگر جوینت شده و به سوی فاضلاب شهری یا چاه منتقل میشود.
محل تعبیه رایزر بسته به نقشه لوله کشی فاضلاب تعیین میگردد و با توجه به چیدمان داخلی واحدها و محل سرویس بهداشتی معمولا رایزر فاضلاب در نزدیکی دستشویی و حمام میباشد . چرا که وجود فاصله زیاد لوله های فاضلاب میتواند از لحاظ استاندارد لوله های فاضلاب مشکل ایجاد کند . جنس لوله های رایزر فاضلاب نیز معمولا با لوله های داخلی یکی بوده و از بین لوله های پلیکا UPVC , پوش فیت , پلی اتیلن و چدن میباشند.
وجود فاصله بین رایزر فاضلاب با سایر لوله های ساختمان به خصوص لوله گاز و کابل های برق الزامی میباشد . وجود رایزر فاضلاب و آب باران در هر ساختمانی اجتناب ناپذیر میباشد.
رایزر برق
رایزر الکتریکال به دو نوع رایزر جریان قوی و رایزر جریان ضعیف دسته بندی می شود. و داکت منجریان قوی برای عبور کابل های برق 220 ولت تا 380 ولت می باشد. این در حالی است که از رایزر جریان ضعیف برای عبور کابل های تلفن، آنتن، دوربین مداربسته، آیفون، اعلام حریق و به طور کلی هر کابلی که ولتاژ آن کمتر از 220 ولت است، استفاده می شود. رایزرهای جریان قوی و ضعیف باید حداقل 30 سانتیمتر از یکدیگر فاصله داشته باشند.
رایزر آب ساختمان
رایزر آب ساختمان یکی حیاتی ترین بخش های تاسیسات یک ساختمان است , چرا که تغذیه کل شیرالات آب مصرفی و دستگاههای مانند پکیج و آبگرمکن بر عهده لوله آب اصلی یا رایزر است . معمولا قطورترین لوله آب موجود در یک ساختمان لوله رایزر بوده که در برخی ساختمانها ممکن است به چند رایزر کوچکتر تقسیم شود.
در ساختمانهایی که هر واحد آپارتمان کنتور آب جداگانه دارد , به تعداد کنتورهای موجود رایزر آب وجود دارد . معمولا جنس لوله های فرعی داخلی و رایزر اصلی یکی است اما احتمال دارد به دلیل محدودیتی که لوله های پلیمری دارند در برخی ساختمانهای بزرگ , رایزر اصلی از جنس گالوانیزه باشد.
در ساختمانهایی که سیستم گرمایشی موتورخانه مرکزی دارند , یک رایزر آب سرد و یک رایزر آب گرم مصرفی وجود دارد . البته در برخی ساختمانها لوله برگشت آب گرم هم یک رایزر دارد .
در سیستمهای آبرسانی با سیستم ثقلی آب توسط یک رایزر اصلی به بالاترین نقطه ساختمان رفته و از انجا بین واحدها تقسیم میشود.
ساختمان های با تعداد طبقات کم, معمولا رایزر آب ساختمان از همان جنس لوله های پلیمری یا پنج لایه کار میشود, اما در برج ها و ساختمانهای با طبقات بالا به دلیل عدم توانایی لوله های پلیمری در انتقال آب به طبقات بالا برای آبرسانی از لوله های گالوانیزه استفاده میشود.
در ساختمان هایی که کنتور آب جداگانه دارند, هر واحد به صورت مستقل یک لوله مستقیم از کنتور به سمت واحد اجرا میشود.
رایزر آب باران
رایزر آب باران نیز بخشی از لوله کشی فاضلاب است که برای جمع آوری آبهای سطحی پشت بام , تراس و بالکنهای روباز اجرا شده و در نهایت به سیستم فاضلاب انتقال داده میشود. به طور اصولی بایستی یک لوله اصلی جداگانه برای آب باران طراحی و اجرا شده و مستقیما بدون هیچ انشعابی از کف خواب یا کفشورهای پشت بام به سمت لوله اصلی فاضلاب سوق داده شود.
رایزر شوفاژ
رایزر لوله شوفاژ مخصوص ساختمانهایی است که موتورخانه مرکزی دارند. شوفاژ دارای دو رایزر بوده که یکی برای لوله کشی رفت و دیگر برای لوله برگشت سیستم گرمایشی میباشد. در ساختمانهای دارای پکیج دیواری رایزر شوفاژ وجود ندارد.
رایزر لوله گاز
لوله گاز نیز در ساختمانهای دارای کنتور مشترک یک لوله اصلی دارد و در صورت تفکیک کنتور هر واحد به صورت جداگانه یک لوله گاز به سمت آپارتمان مورد نظر اجرا میشود.
حفظ فاصله لوله گاز از سایز تاسیسات با اجرای عایق کاری از الزامات لوله کشی گاز محسوب میشود.
رایزر هواکش
رایزر هواکش برخلاف رایزر آب و فاضلاب از پایین به بالا تعبیه می شود تا گازهای خروجی بتوانند به سمت پشت بام هدایت شوند. سر لوله های رایزر هواکش باید به شکل u و رو به پایین باشد تا گازهای خارج شده نتوانند توسط جریان هوای حاصل از کولر وارد ساختمان شوند.
رایزر آتش نشانی
از رایزر آتش نشانی به هنگام وقوع حریق و جهت کمک به آتش نشان ها جهت خاموش کردن آتش استفاده می شود. از این رو، رایزرهای اتش نشانی باید به صورت خشک و در تمام طبقات ساختمان انشعاب داشته باشند. در زمان وقوع آتش سوزی، آب از طریق ماشین های آتش نشانی به این نوع رایزرها منتقل می شود و در هر طبقه تنها یک مامور آتش نشانی وظیفه اطفاء حریق را بر عهده دارد.
سخن پایانی
اگر شما هم قصد دارید تا تاسیسات ساختمانتان را به طور اصولی انجام دهید. باید در هنگام تاسیسات ساختمان و اجرای رایزر در ساختمان از بهترین نوع، جنس و اندازه رایزر استفاده کنید.
منابع: تهران پایپر– پایتخت فناوری