آگاه بودن به وظایف و مسئولیت های شغلی یک ناظر باعث پیشگیری از بسیاری از مسائل و مشکلات برای افراد می گردد.ساخت و ساز و انجام پروژه های عمرانی امروزه در کشور ایران و در کل دنیا بسیار رونق گرفته است. با به وجود آمدن زندگی شهری افراد شاهد شکل گیری ساختمان های آسمان خراش هستند. ساختن این سازه های غول آسا کاری سخت و در عین حال حساس می باشد. برای اینکه این سازه ها به بهترین شکل ممکن ساخته و به اتمام برسند نیازمند وجود مهندسین ناظر هستند.
این مهندسین دارای وظایف زیادی می باشند که باید به این وظایف به صورت درست و اصولی رسیدگی کنند. مسئولیت های مهندس ناظر عمران ساختمان و رعایت آن ها می تواند بر روی خروجی کار تاثیر مثبتی بگذارد. پس الزام وجود این شخص در پروژه های ساختمانی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می باشد. حال ما می خواهیم شما با وظایف و مسئولیت های مهندس ناظر ساختمان آشنا کنیم. به این صورت می توانید یک تعریف درست و جامع از وظایف این افراد داشته باشید. در ادامه با پله همراه باشید.
کلیات
1-2- نظارت مهندسان ناظر بر عملیات اجرائی ساختمان ” نظارت مستمر” می باشد .
2-2- نظارت مهندسان ناظر ، از زمان صدور پروانه ساختمان توسط مرجع صدور پروانه آغاز و با صدور گواهی پایان کار خاتمه می یابد . این نظارت در موارد مشتمل بر حضور چهار ناظر از چهار رشته ، نظارت جمعی بوده و به هیچ وجه جنبه نوبتی و جداگانه ندارد.
3-2- مهندسان ناظر در خصوص عملکرد خود ، حسب مورد بصورت جمعی (در اموری که تواما مربوط به دو رشته یا بیشتر است) یا فردی (دراموری که مربوط به رشته تخصصی مورد صلاحیت هر ناظر است) در قبال سازمان استان و سایر مراجع قانونی مسئول بوده و پاسخگو می باشند.
4-2- وظائف مهندسان ناظر جنبه کنترلی دارد و در صورت عدم انطباق کار در حال اجرا با نقشه ها و مشخصات مصوب ، الزامات قانونی ، مقررات ملی ساختمان و سایر ضوابط لازم الاجرا ، مکلفند ضمن تذکر کتبی به سازنده و صاحبکار ، مراتب را به مرجع صدور پروانه ساختمان اعلام و حسب مورد ، درخواست اصلاح یا توقف عملیات اجرائی و الزام سازنده و صاحبکار به رعایت ضوابط لازم الاجرا نمایند. همچنین تصویر گزارش خود را به سازمان استان تحویل دهند. مهندسان ناظر راسا مجاز به اعمال تغییرات در نقشه ها و مشخصات فنی نمی باشند.
2-5- عملکرد مهندسان ناظر باید در چهارچوب کلیه مقررات و ضوابط قانونی بخصوص ضوابط نظارت ساختمان در فصل چهارم پیوست مبحث دوم مقررات ملی ساختمان صورت گیرد.
2-6- کلیه مهندسان ناظر هر پروژه موظفند هماهنگی لازم را با مهندس ناظر هماهنگ کننده در تمام امور بطور مستمر به عمل آورند و با اطلاع وی با سایر ناظران همفکری، مذاکره ، همکاری و ارتباط پیوسته داشته باشند
2-7- مهندسان ناظر هر پروژه باید قبل از آغاز عملیات اجرائی باتفاق یکدیگر از محل پروژه بازدید کنند و از ویژگی های ملک و مجاورت های آن از جمله: موقعیت ملک، همجواری ها، تأسیسات ملک و تأسیسات شهری مجاوراطلاع حاصل نموده و ازجمیع عوامل موثر در اجرای پروژه اطلاع حاصل کنند و مراتب را صورت جلسه نمایند.2-8- کلیه مهندسان ناظر موظف به کنترل و تأیید ترازها و موقعیت های مکانی به اتفاق ناظران دیگر و تنظیم و امضای صورتجلسه آن، به اتفاق ناظر هماهنگ کننده می باشند.
2-9- مهندسان ناظر موظف به کنترل رعایت بهداشت، ایمنی و حفظ محیط زیست ، مطابق ضوابط لازم الاجرا بویژه مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان (ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا) در تمام مراحل اجرا “از تجهیز کارگاه تا پایان کار” بطور عام و در حدود صلاحیت خود بطور خاص ، همچنین هماهنگی در زمینه های تخصصی با سایر ناظران و در صورت لزوم ارائه تذکر کتبی به سازنده و صاحبکار می باشند.
2-10- مهندسان ناظر موظف به تنظیم و امضای گزارش های مرحله ای اجرای ساختمان منطبق با الزامات مبحث دوم مقررات ملی ساختمان (نظامات اداری) به اتفاق می باشند و مهندس ناظر هماهنگ کننده مسئول تسلیم و تحویل این گزارش ها به مراجع ذیربط است.
2-11- مهندسان ناظر موظف به حضور در جلسه تحویل زمین (با حضور صاحبکار و سازنده) و امضا و مهر صورتجلسه آن می باشند.
2-12- مهندسان ناظر در مدت اجرا و در طول کار (همزمان با پیشرفت کار و بطور تدریجی) موظف به کنترل نقشه های چون ساخت تهیه شده توسط سازنده در هر مرحله و تأیید و امضای آن در همان مرحله و ارائه یک نسخه تائید شده آن به سازمان استان می باشند.
2-13- مهندسان ناظر موظف به حضور در مراجع مرتبط اعم از سازمان استان و مرجع صدور پروانه ساختمان و وزارت راه و شهرسازی ، حسب مورد جهت ارائه توضیحات و امضای اسناد در چهارچوب قانون می باشند.
2-14- در اشخاص حقوقی ، مدیر عامل ضمن تعیین ناظر هماهنگ کننده مکلف به تعیین چهار ناظر از مهندسان شرکت که اسامی آنان در پشت پروانه اشتغال درج شده است (با رعایت صلاحیت مربوط) و اعلام رسمی آن بصورت کتبی، به سازمان استان و مرجع صدور پروانه ساختمان می باشد.
مهندس ناظر کیست؟
اما مهندس ناظر کیست؟ مهندس ناظر در حقیقت یک شخص حقیقی یا حقوقی است که در یک و یا حتی چند رشته از رشته‌های ساختمان دارای پروانه‌ی اشتغال به کار در زمینه‌ی نظارت بر ساختمان است. این شخص در اصل با توجه به حیطه‌ی پروانه‌ی کار خود بر اجرای درست عملیات اجرایی یک ساختمان نظارت می‌کند.
مهندسین ناظر عموما به دو صورت مشغول به کار می‌شوند: یا به صورت پیمانی و یا به صورت استخدامی. آنها با انواع قراردادهای پیمانکاری و یا مهندسی که با مالک می‌بندند، کار خود را برای نظارت بر روی پروژه‌های ساختمانی شروع می‌کنند. به طور کلی افزایش ایمنی و کنترل کیفی انواع پروژه‌های عمرانی در پروژه‌های مختلف بر عهده‌ی مهندس ناظر ساختمان است.
حیطه‌ی کاری مهندس ناظر به طور کلی در چهار قسمت تقسیم میشود:
نظارت در پروژه‌های معماری
عملکرد نظارت در ساخت سازه
نظارت در اجرای تأسیسات برقی
حیطه نظارت در تأسیسات مکانیکی
مدت زمان مهندس ناظر ساختمان
مهندس ناظر عمران ساختمان تا پایان عمر مفید ساختمانی که در نظارت آن دخیل بوده است مسئولیت دارد. همچنین در برابر کلیه عملیات‌ها و کارهای اجرایی آن نیز مسئول است. در نتیجه مشخص کردن این پارامترها برای یافتن مدت زمان مسئولیت مهندس ناظر ساختمان بسیار اهمیت دارد.
از این رو این شخص باید توانایی نظارت بر روی اجزای مختلف یک ساختمان را به صورت اصولی و حساسیت بالایی نسبت به مصالحی که جهت ساخت آن بنا به کار گرفته میشود داشته باشد.
زیرا مصالح ساختمانی با کیفیت می‌تواند عمر مفید ساختمان را تا حدود بسیار زیادی افزایش دهد. این حساسیت ها سبب میشود تا احتمال ایجاد مشکل در یک سازه به حداقل برسد.
همچنین در زمان پیش آمدن یک مشکل، مهندس ناظر ساختمان باید بتواند به راحتی از کار خود دفاع کند. به طور کلی مسئولیت‌های مهندس ناظر ساختمان تا پایان عمر مفید یک ساختمان ادامه دارد و این شخص باید جوابگو و پاسخگوی مشکلات پیش آمده باشد. در نتیجه داشتن تعهد، یک نکته بسیار مهم در کار مهندس ناظر ساختمان است.
هر چقدر مهندس ناظر ساختمان از تعهد کاری بالایی برخوردار باشد می‌تواند کیفیت یک سازه را نیز افزایش دهد. همین موضوع سبب میشود تا احتمال به وجود آمدن حادثه در یک سازه به حداقل برسد.
گزارش مرحله ای مهندس ناظر عمران چیست؟
یکی از مسئولیت های مهندس ناظر ساختمان ارائه گزارش مرحله ای از روند کار می باشد. این مهندس وظیفه دارد تا در هر مرحله از نحوه روند کار و چگونگی عملکرد اجرای مراحل یک گزارش دقیق ارائه دهد. این گزارش مرحله ای در دفتر خدمات الکترونیک شهر ثبت می گردد. در این گزارش باید خلافی و یا عدم خلاف مالک و یا مجری ساختمان به صورت دقیق و درست و حرفه ای ثبت گردد.
گزارش مرحله ای در مسئولیت های مهندس ناظر ساختمان شامل اطلاعات کلی نیز می باشد. این اطلاعات شامل:
شماره پلاک ثبتی.
شماره پرونده.
نام مالک و آدرس ساختمان.
نوع پروانه و شماره آن.
جدول متراژ موجود.
جدول متراژ مجاز.
کروکی ملک.
نوع سازه.
نوع تاسیسات.
گذر.
نوع سقف.
طول و عرض زمین و ابعاد ملک.
تعداد درختان.
تعداد طبقات و زیرزمین.
توضیحات مورد نیازی که مهندس ناظر درج می کند.
نام مهندس ناظر و مهر و امضا.
تاریخ گزارش.
مشخص کردن وضعیت خلاف و یا عدم خلاف.
یک گزارش به نام حداقل گزارش مرحله ای ناظر نیز وجود دارد که این گزارش در دفاتر خدمات الکترونیکی شهر ثبت می گردد. این گزارش شامل مراحل تخریب، گودبرداری، فونداسیون، اسکلت بتنی، سفت کاری، نازک کاری و اتمام عملیات می باشد. ارائه گزارش مرحله ای جزو یکی از مسئولیت‌های مهندس ناظر ساختمان به حساب می آید. این کار باید با دقت و نظارت درست و صحیح مهندس ناظر انجام پذیرد. در نظر داشته باشید مهندس ناظر در صورت خلاف دار بودن گزارش خود می تواند قبل از شروع عملیات ساختمانی آن را ثبت نماید. مهندس ناظر در زمینه مستند سازی باید از ابزار های مهمی مانند چک لیست ها، فرم ها و مباحث حقوق مهندسی استفاده نماید.
مهندس مشاور کیست و چه وظایفی دارد ؟
شرح وظایف مهندسین مشاور در پروژه های عمرانی
مهندس ناظر عمران
طبق مبحث دوم مقررات ملی ساختمان مهندس ناظر عمران شخص حقیقی یا حقوقی دارای پروانه اشتغال به کار در رشته عمران است که بر اجرای صحیح عملیات ساختمانی در حیطه صلاحیت مندرج در پروانه اشتغال خود نظارت می نماید.
شرح وظایف مهندس ناظر عمران ساختمان
کنترل کفایت اطلاعات و مشخصات فنی موجود در نقشه های مصوب سازه و گودبرداری
چک کردن اقدامات الزامی انجام شده توسط سازنده قبل از تخریب ساختمان موجود
کنترل اخذ مجوز های لازم توسط سازنده و مطالعه مندرجات آن ها
چک کردن مطابقت روش تخریب با الزامات موجود و رعایت تمهیدات لازم فنی و ایمنی لازم قبل از شروع تخریب
کنترل بررسی های صورت پذیرفته توسط سازنده در خصوص وضعیت ساختمان ها و تاسیسات مجاور و تاسیسات شهری
مطالعه گزارش ژئوتکنیک و شناسائی خاک و کسب اطلاعات لازم از آن برای کنترل اجرای ساختمان
کنترل رعایت انطباق روش کار اجرائی با نقشه ها و مشخصات فنی و الزامات مقررات ملی ساختمان در هنگام گودبرداری
چک کردن نحوه پیاده سازی نقشه پی و انطباق آن با نقشه های مصوب
چک کردن بررسی های صورت پذیرفته توسط سازنده در خصوص خاک محل و انطباق آن با فرضیات مندرج در گزارش ژئوتکنیکی و شناسائی خاک و نقشه های مربوط و صدور دستور انجام آزمایش ها و بررسی های ژئوتکنیکی در صورت لزوم
کنترل پی کنی
کنترل نحوه پی کنی شامل موقعیت، ابعاد، شکل، آماده سازی بستر، زه کشی پی ها و سایر الزامات فنی مربوطه دیگر
چک کردن نحوه قالب بندی ها شامل آماده سازی، امتداد، پایداری و مقاومت، موقعیت قالب ها، ابعاد و فاصله بازشوها، پاکسازی نهائی و سایر الزامات فنی مربوطه دیگر
کنترل نحوه میلگرد گذاری شامل تمیزی میلگردها ( عاری بودن آنها از مواد زائد نظیر رنگ و زنگ ) قطر، طول، خم، وصله، پوشش، موقعیت، تعداد، پایداری، نحوه به هم بستن و حداقل فاصله آزاد بین میلگردها،رعایت پوشش بتن، لقمه ها و خرک ها و سایر الزامات فنی مربوطه دیگر
چک کردن طرح اختلاط بتن پی، نحوه اختلاط بتن، نحوه حمل و نقل و جابجایی بتن ( شامل جدانشدن اجزای بتن، زمان حمل )،ریختن و جادادن بتن (رعایت درجه حرارت بتن ریزی و شرایط آب و هوایی، استفاده از تجهیزات مناسب، یکنواختی در بتن ریزی، تداوم در اجرا، آماده کردن سطوح تماس بتن، ارتفاع سقوط بتن، چگونگی ریختن در قالب ها، ضخامت لایه ها) و سایر الزامات فنی مربوطه دیگر
چک کردن متراکم نمودن، پرداخت سطوح نهائی، حفاظت و عمل آوری بتن و زمان مناسب باز کردن قالبها و سایر الزامات فنی مربوطه دیگر
صدور دستور نمونه گیری به منظور انجام آزمایش های لازم ( حداقل شامل روانی و مقاومت ) و اخذ نتایج آزمایش ها و بررسی آنها
چک کردن تراز نهائی زیر پی ها و انطباق آنها با نقشه ها و مشخصات فنی مصوب
کنترل نوع فولادهای مورد استفاده در سازه و پی
چک کردن میل مهار ها ( شامل تعداد، اندازه، خم، محل، طول قسمت رزوه، فاصله نسبت به هم و نسبت به محور ستون، پوشاندن رزوه ها و سایر الزامات فنی مربوطه دیگر)
کنترل صفحه ستون ها ( شامل ابعاد، جهت قرار گرفتن، تراز و رقوم، محل سوراخ ها، اندازه سوراخ ها، اندازه صفحات اتصال، اعوجاح، زیر سازی و سایر الزامات فنی مربوطه دیگر)
چک کردن ستون ها
چک کردن نحوه ساخت ستون ها ( محل ساخت ستون ها، سالم بودن نیم رخ ها، نوع و نمره صحیح آن ها، مشخصات جوش، ابعاد و فاصله تسمه ها، نوع ورق ها و ابعاد آن ها، رواداری انحنا و پیچیدگی، برون محوری جان، گونیا بودن بال، موقعیت دقیق صفحات و نبشی های زیر سری تیرها و سایر الزامات فنی مربوطه دیگر)
آزمایش نصب ستون ها ( استفاده از وسائل مناسب، محل دقیق نصب، مهار کافی، تمیز بودن انتهای ستون و کف ستون، رعایت جزئیات اتصال، رواداری های تابیدگی کف ستون، گونیا بودن اتصال کف ستون، شاغولی بودن ستون، وصله ستون ها و سایر الزامات فنی مربوطه دیگر )
کنترل نحوه ساخت و نصب تیر ها ( هندسه برش در تیر لانه زنبوری، کنترل اعوجاج، پرکردن جان تیر در محل های لازم، نصب ورق های تقویتی لازم، کنترل نیم رخ ها، رعایت جزئیات اتصال و سایر الزامات فنی مربوطه دیگر )
چک کردن بادبندها ( محل نصب، نمره نیم رخ ها، صفحات اتصال، نحوه اتصال و سایر الزامات فنی مربوطه دیگر
کنترل اجرای سقف ها ( تیرها، تیرچه ها، نوع آجر یا سفال یا پلی استایرن، خیز طاق ضربی، ملات یا بتن مورد استفاده، فاصله تیرچه ها، اتصالات تیرچه ها، مهار سقف، قالب بندی، میلگردگذاری و بتن ریزی در سقف های بتنی باید مانند موارد مذکور در بخش پی سازی کنترل شود)
چک کردن نحوه انجام جوشکاری ( دستگاه ها و لوازم مناسب، ابعاد و اندازه ها، محل جوشکاری، نحوه اجرای جوشکاری، صدور دستور انجام آزمایش های جوش حسب مورد و در صورت نیاز اخذ نتایج آزمایش هاو بررسی آنها
کنترل نحوه اجرای اتصالات پیچ و مهره ای (کیفیت نوع مصالح، اندازه و محل سوراخ ها، کفایت فشار سفت کردن پیچ ها و سایر الزامات فنی مربوطه دیگر)
چک کردن بتن ریزی
چک کردن قالب بندی، میلگردگذاری و بتن ریزی، متراکم کردن، پرداخت سطح روئی، حفاظت، نگهداری و عمل آوری و نحوه اجرای بتن درکلیه بخش های سازه بتنی اعم ازتیرها، ستونها، اتصالات و دیوارها مانند موارد مذکور در بخش پی سازی
کنترل اجرای صحیح شناژها اعم از فلزی یا بتنی با لحاظ موارد پیش گفته در این شرح خدمات و کنترل محل اجرای آن ها
کنترل رعایت جزئیات اجرائی دیوارهای باربر ( شامل کیفیت مصالح، راستا، عایق کاری، شاغولی بودن، نصب درها و پنجره ها، صاف بودن سطح نهائی و سایر الزامات فنی مربوطه دیگر )
چک کردن رعایت جزئیات اجرائی دیوارهای داخلی و خارجی بنا و انطباق آن با نقشه ها و مشخصات فنی از نظر الزامات سازه ای و لرزه ای
کنترل جزئیات اجرائی پشت بام (شامل ابعاد و اندازه ها، رقوم، شیب بندی، آب رو ها، عایق کاری مصالح و سایر الزامات فنی مربوطه دیگر)
کنترل جزئیات راه پله و اتصالات آن
چک کردن محل اجرای لوله کشی ها، کانال ها و تاسیسات مکانیکی و برقی از نظرعدم آسیب به عناصر سازه ای
کنترل جزئیات اجرائی دودکش ها، هواکش ها و داکت ها از نظر عدم آسیب به عناصر سازه ای
چک کردن محل قرار گیری چاه ها و نحوه اجرای اتصال سیستم فاضلاب
کنترل رعایت جزئیات اجرائی نمای ساختمان از نظر چگونگی ارتباط نما با سازه اصلی و الزامات سازه ای
چک کردن نکات فنی در محوطه سازی شامل زیرسازی، تراکم خاک محل – ۵
کنترل مصالح ساختمانی از نظر نحوه تهیه، حمل، نگهداری، استفاده در انطباق با نقشه ها و مشخصات فنی و استانداردهای ملی ایران
صدور دستور انجام آزمایش از مصالح ساختمانی در صورت لزوم و اخذ نتایج آزمایش ها و بررسی آنها
مستند سازی و ثبت و تکمیل دفترچه اطلاعات ساختمان در حیطه وظائف خود
مجری ذیصلاح ، شرح وظایف و اختیارات او
شرح وظایف مجری ذیصلاح حقیقی و حقوقی ساختمان
آیا ناظر می تواند از نظارت ساختمانی که به عنوان ناظر آن تعیین شده است استعفا یا انصراف دهد؟
در جواب این پرسش باید گفت به هیچ عنوان یک مهندس ناظر عمران نمی تواند از کار خود انصراف و یا استفاده دهد. تنها راهی که وجود دارد تعویض مهندس ناظر می باشد که در مطلب بالا به آن اشاره کردیم. البته بر اساس بند ۱۴-۴-۵ مقررات در یک شرایط مهندس ناظر می تواند درخواست استعفای خود را به صورت کتبی به سازمان استان ارسال نماید تا به این صورت تعیین و تکلیف انجام شده و برای نظارت در پروژه دیگری قرار داده شود.
سازه هایی که پیشرفت آن ها بیشتر از ۱۵ درصد درج شده در قراردادی که بین مالک و ناظر وجود دارد، تعطیل شوند مهندس ناظر می تواند درخواست استعفا و انصراف خود را به سازمان استان ارسال نماید.
البته در برخی از پروژه های ساختمانی نیز بعد از دریافت پروانه ساخت، مالک هیچ اقدامی برای اجرایی کردن پروژه خود انجام نمی دهد. این عدم فعالیت تا زمانی پیش می رود که اعتبار پروانه ساخت و ساز مالک به اتمام برسد. در این مورد ناظر می تواند درخواست کتبی خود را به مرجع صدور پروانه ارسال نماید تا نام او را از پروانه به عنوان مهندس ناظر خارج نمایند.
اگر مالک اقدام به تمدید پروانه خود کند باید مهندس ناظر دیگری را معرفی کند و مهندس ناظر قدیمی هیچگونه مسئولیت و تعهدی در قبال عملیات های صورت گرفته شده بر دوش نخواهد داشت. پس می توان گفت یک مهندس ناظر تنها در شرایطی که در مطالب بالا به عنوان کردیم می تواند درخواست کتبی خود را در جهت انصراف و استعفا ارائه دهد. در هیچ شرایطی دیگری یک مهندس ناظر نمی تواند انصراف و استعفا خود را از نظارت بر روی یک پروژه ساختمانی داشته باشد.
کلام آخر
الزام وجود مهندس ناظر برای پروژه های ساختمانی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می باشد. مسئولیت های مهندس ناظر ساختمان دارای حساسیت‌های زیادی است که یک مهندس ناظر متعهد باید به تمام وظایف و مسئولیت‌های خود به بهترین نحو ممکن رسیدگی کند تا بتواند خروجی کار که همان سازه های ساختمانی می باشد را به نحو احسن به اتمام برساند. داشتن نظارت مستمر بر روی پروژه های ساختمانی بسیار ضروری می باشد. این نظارت باید هر روزه و به صورت دقیق انجام پذیرد. مهندسین ناظر جایگاه بسیار مهمی در ساخت و ساز دارند. آن ها می توانند حافظ امنیت و جان و مال مردم باشند.
منابع: مهندس پلاس – همیار ناظر