اهمیت نور و نورپردازی در طراحی معماری ساختمان

امروزه نور پردازی در معماری یکی از نکات بسیار مهم و حائز اهمیت از نظر کیفیت فضایی و کیفیت بصری می باشد.که در حال حاضر نقش نورپردازی در معماری بسیار پر رنگ تر از گذشته است زیرا از نورپردازی علاوه بر روشن نمودن فضا برای زیبایی بیشتر فضاهای مسکونی و طراحی انواع بنا مانند طراحی ویلا مدرن، طراحی رستوران، طراحی کافی شاپ و … استفاده می شود.
نورپردازی نقاط مختلف بنا اعم از نمای ساختمان، نمای داخلی و حیاط امر مهمی است که تاثیر به سزایی در زیبایی و حتی کاربرد این فضاها می‌گذارد.  استفاده از نورپردازی در بازسازی ساختمان بسیار رایج است. در ادامه به بررسی اهمیت نورپردازی خواهیم پرداخت.

برای مشاهده بهترین تجهیزات ساختمانی اینجا کلیک کنید

طراحی نور پردازی چیست؟

طراحی نورپردازی یکی از مهم‌ترین عناصر در زیباسازی و ایجاد جذابیت فضاهای مختلف است.شما با استفاده از نور میتوانید زیبایی محیط خود را چند برابر بکنید. کاربرد فضا را مشخص کنید و حس و حال متفاوتی برای خانه یا کسب و کار خود ایحاد بکنید.

نور پردازی به تنهایی می تواند محیط شما را جذاب تر بکند اما طراحی نور پردازی با نگاهی تخصصی تر مشخص می کند که شدت، سبک نور، میزان گرمی و سردی به چه شکلی باشد تا بیشترین تاثیر رخ دهد.

درطراحی نورپردازی باید موارد زیر را در نظر بگیرید:

انتخاب منبع نوری مناسب متناسب با فضا و کاربری

مشخص کردن میزان و شدت نور مورد نیاز برای هر فضا

تعیین رنگ و زاویه نور برای ایجاد جلوه‌های مختلف

مشخص کردن مکان و نحوه نصب چراغ‌ها و سیستم‌های روشنایی

تعیین روش‌های کنترل و تنظیم نور برای افزایش کارایی و صرفه‌جویی انرژی

توجه به اصول ایمنی و استانداردهای مربوط به نورپردازی

بخش های مختلف طراحی نورپردازی

طراحی نور پردازی به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود که بر اساس اهداف، کاربرد، جنبه‌های زیبایی و اقتصادی نور در فضا می‌توان آن‌ها را شناسایی کرد.

قبل از اینکه بخواهیم در مورد بخش های مختلف صحبت بکنیم لازم است بدانید که ما در طراحی نور پردازی دو نوع منبع نور داریم یک نور طبیعی و نورخورشید است و دیگری نور مصنوعی یا لامپ هاست.

طراحی نور پردازی عموما به دو شکل طراحی نور پردازی داخلی و طراحی نور پردازی محوطه انجام می گیرد. که در ادامه این مقاله پله از توسعه افراز در این خصوص صحبت خواهیم کرد.

اما اگر بخواهیم دسته بندی های بهتری داشته باشیم شاید بتوان طراحی نور پردازی را به این شکل هم تقسیم بندی کرد:

 عمومی: که برای روشنایی کافی و یکنواخت فضا به کار می‌رود و منبع نوری می‌تواند طبیعی یا مصنوعی باشد. نور اصلی محیط عموما از این بخش نور پردازی تامین میگردد و در برخی از محیط ها بسته به بودجه انجام کار ممکن است این  طراحی این نورپردازی، اصلی ترین بخش طراحی باشد.

 تاکیدی: که برای تاکید روی ناحیه یا شی خاص به کار می‌رود و معمولا از نورهای مستقیم و قوی استفاده می‌شود.

 تزیینی: که برای زیباسازی فضا و ایجاد جلوه‌های هنری به کار می‌رود و معمولا از نورهای رنگی و چشم‌نواز استفاده می‌شود.

 معنوی: که برای ایجاد حس و حال خاص در فضا به کار می‌رود و معمولا از نورهای نازک و ملایم استفاده می‌شود.

 نمادین: که برای انتقال پیام و مفهوم خاص در فضا به کار می‌رود و معمولا از نورهای با رنگ و شکل مشخص استفاده می‌شود.

برای طراحی نور پردازی مناسب باید به این بخش‌ها و همچنین عوامل دیگری مانند شدت، رنگ، زاویه، توزیع و تنظیم نور در فضا توجه کرد.

آشنایی با فاز های طراحی معماری

انواع نورگیر در ساختمان، کاربرد و مزایا

طراحی نورپردازی داخلی ساختمان

طراحی نورپردازی داخلی ساختمان یکی از مهم‌ترین ابعاد طراحی داخلی است که بر روی حس و حال، کارایی و زیبایی فضا تأثیر می‌گذارد. برای طراحی نورپردازی مناسب باید به چند نکته توجه کرد.

تعیین منبع نور طبیعی و نور مصنوعی برای هر فضا و کاربری

تعیین سه سطح از نورپردازی: نورپردازی عمومی و محیطی، نورپردازی متناسب با عملکردهای مختلف و نورپردازی تاکیدی

مشخص کردن شدت، رنگ و زاویه نور برای ایجاد جلوه‌های مختلف و انطباق با سبک طراحی داخلی

تعیین روش‌های کنترل و تنظیم نور برای افزایش کارایی و صرفه‌جویی انرژی

توجه به اصول ایمنی و استانداردهای مربوط به نورپردازی

هدف از نورپردازی در معماری

بی شک هر عملی با توجه به یک هدفی صورت می گیرد و این موضوع نیز در نورپردازی در معماری نیز بلا استفاده نیست. نورپردازی را می توانیم از مهم ترین بخش های معماری بدانیم چرا که تاثیر بسیاری بر معماری می باشد و اگر بگوییم بدون آن معماری روح خود را از دست می دهد بی راه نگفته ایم. بهره بردن از نورپردازی در معماری و چه در طراحی دکوراسیون داخلی دارای اهمیت بسزایی می باشد که در پایین برای شما نمونه هایی را ارائه خواهیم کرد

نور موجب گسترش و تاکید بر فضا می گردد.

نور به راحتی باعث ایجاد مرز و منطقه می شود.

انعکاسی که نور از اشیا دارا می باشد باعث بهتر دیده شدن آن ها می شود.

نور به راحتی باعث ایجاد یک نقش مرکزی در محیط می شود.

مراحل طراحی نورپردازی داخلی

این کار شامل چند مرحله است که به شرح زیر است:

تعیین هدف نورپردازی:

چه هدفی از نورپردازی داریم؟ در این مرحله، هدف اصلی نورپردازی را مشخص می‌کنیم. آیا می‌خواهیم با نور احساسات خاصی را القا کنیم مانند آرامش، گرما، یا شادی؟ یا می‌خواهیم با نور عملکرد و کاربرد فضا را بهبود بخشیم؟

طراحی نقشه نورپردازی:

در این مرحله، یک نقشه دقیق از توزیع نور در فضا ایجاد می‌شود. موقعیت دقیق لامپ‌ها، نوع نور مورد استفاده، و شدت نور در نقشه نمایش داده می‌شوند. چه نقشه‌ای برای نورپردازی داریم؟ در این مرحله، یک نقشه کامل از توزیع نور در فضا طراحی می‌کنیم. کجا لامپ‌ها را قرار می‌دهیم؟ چه نوری از آن‌ها استفاده می‌کنیم؟ چه شدت نوری دارند؟ این نقشه به ما نشان می‌دهد که چه نورپردازی‌ای خواهیم داشت.

انتخاب لوازم نورپردازی

در صورت استفاده از تجهیزات نورپردازی مخفی مانند لامپ‌ها یا نورهای LED، لازم است مراقبت و اجرای صحیح این تجهیزات در مراحل ساخت در نظر گرفته شود.

آزمون و ارزیابی:

پس از اجرای این کار، یک آزمون نهایی انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که نتیجه نهایی با استانداردها و انتظارات هماهنگ است. چگونه نورپردازی را آزمایش و ارزیابی می‌کنیم؟ پس از نصب نورپردازی، یک آزمایش نهایی انجام می‌دهیم تا ببینیم که نتیجه نهایی با استانداردها و انتظارات مطابقت دارد. این شامل بررسی توزیع نور، رنگ نور، و جزئیات دیگر مربوط به نورپردازی می‌شود.

مهمترین چیزی که در مراحل مختلف نور پردازی مورد توجه قرار میگیرند  موارد زیر هستند:

تعیین نیازها و اهداف نورپردازی برای هر فضا و کاربری

تحلیل منابع نور طبیعی و مصنوعی موجود و ارزیابی روشنایی فعلی

انتخاب سبک و رنگ نورپردازی مطابق با طراحی

اصول نور پردازی داخلی و سلیقه مشتری

انتخاب منبع نوری مناسب برای هر فضا و کاربری از بین گزینه‌های مختلف مانند لامپ‌های ال‌ای‌دی، هالوژن، فلورسنت، کم مصرف و غیره

تعیین میزان و شدت نور مورد نیاز برای هر فضا با استفاده از روش‌های محاسباتی یا نرم‌افزارهای مخصوص

تعیین رنگ و زاویه نور برای ایجاد جلوه‌های مختلف و انطباق با سبک طراحی داخلی

مشخص کردن مکان و نحوه نصب چراغ‌ها و سیستم‌های روشنایی با توجه به اصول زیبایی‌شناسی و ایمنی

تعیین روش‌های کنترل و تنظیم نور برای افزایش کارایی و صرفه‌جویی انرژی

ارزیابی و اصلاح نورپردازی طراحی شده با استفاده از روش‌های آزمایشی یا شبیه‌سازی

تکامل نورپردازی در معماری

نورپردازی در معماری یکی از عناصر مهم و تاثیرگذار در خلق فضاهای زیبا، کاربردی و آرامش بخش است. و از دیرباز تاکنون سیر تکاملی را طی کرده است که به شرح زیر است:

در دوران باستان، این کار بیشتر برای تامین روشنایی و گرمایی فضاها انجام می‌شد. از منابع نوری مانند آتش، شمع، چراغ روغنی و غیره استفاده می‌شد. این کار در این دوره بیشتر به صورت محلی و متمرکز بود و از نور طبیعی خورشید و ماه نیز بهره می‌بردند.

در دوران میانه، نورپردازی علاوه بر تامین روشنایی و گرمایی، نقش دکوراتیو و تزئینی نیز پیدا کرد. از منابع نوری مانند شمع، چراغ روغنی، چراغ زرین و غیره استفاده می‌شد. نورپردازی در این دوره بیشتر به صورت توزیعی و متنوع بود و از نور طبیعی خورشید و ماه نیز بهره می‌بردند. نورپردازی در این دوره نقش مهمی در ایجاد جلوه‌های هنری و معنوی در بناهای مذهبی و تاریخی داشت.

در دوران مدرن، نورپردازی با پیشرفت تکنولوژی و اختراع منابع نوری مانند لامپ گازی، لامپ برقی، لامپ فلورسنت، لامپ ال‌ای‌دی و غیره، نقش بسیار مهم و حیاتی در معماری پیدا کرد که در این دوره به صورت گسترده و متناسب با نیازها و سلیقه‌های مختلف انجام می‌شد.و نقش مهمی در ایجاد جلوه‌های زیبایی، کارایی، امنیتی، روانی و اجتماعی در بناهای مسکونی، تجاری، اداری، فرهنگی و غیره داشت.

نورپردازی نمای ساختمان

نورپردازی نمای ساختمان، به عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار در نما ساختمان، اهمیت ویژه‌ای دارد. برای طراحی نورپردازی نمای ساختمان، اصول مهمی وجود دارد که باید رعایت شوند. برای مثال، باید به نوع کاربری ساختمان و متناسب با اصول طراحی نما انجام شود.

همچنین، باید به نکاتی مانند روشن کردن قاب پنجره‌های مهم برای تاکید بر آنها، تاکید بر ریتم‌های افقی و عمودی بنا، تاکید بر ایده‌های اصلی نما، کنج ساختمان، تاکید بر ستون و روشن کردن ستون از پایین یا بالا، تاکید بر ریتم ستون ها، روشن نمودن پس زمینه ستون، روشن کردن طرفین ستون، تاکید بر ورودی عابر پیاده و سواره و طبقه همکف برای خوانش بیشتر و ایجاد امنیت به خصوص در ساختمان‌های مسکونی توجه شود.

نور مخفی به سبکی از نورپردازی اطلاق می شود که در آن تنها بازتاب نور بر روی سطح سقف، دیوار و دیگر موارد مشاهده می شود و منشأ نور دیده نمی شود.

طراحی نورپردازی

برای طراحی نورپردازی، ابتدا باید از نوع کاربری ساختمان و اصول طراحی نما اطلاعات کافی را جمع آوری کنید. سپس باید به نکاتی مانند روشن کردن قاب پنجره‌های مهم برای تاکید بر آنها، تاکید بر ریتم‌های افقی و عمودی بنا، تاکید بر ایده‌های اصلی نما، کنج ساختمان، تاکید بر ستون و روشن کردن ستون از پایین یا بالا، تاکید بر ریتم ستون ها، روشن نمودن پس زمینه ستون، روشن کردن طرفین ستون، تاکید بر ورودی عابر پیاده و سواره و طبقه همکف برای خوانش بیشتر و ایجاد امنیت به خصوص در ساختمان‌های مسکونی توجه شود.

نورپردازی نمای ساختمان، به عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار در نما ساختمان، اهمیت ویژه‌ای دارد. برای طراحی نورپردازی نمای ساختمان، اصول مهمی وجود دارد که باید رعایت شوند. برای مثال، باید به نوع کاربری ساختمان و متناسب با اصول طراحی نما انجام شود.

همچنین، باید به نکاتی مانند روشن کردن قاب پنجره‌های مهم برای تاکید بر آنها، تاکید بر ریتم‌های افقی و عمودی بنا، تاکید بر ایده‌های اصلی نما، کنج ساختمان، تاکید بر ستون و روشن کردن ستون از پایین یا بالا، تاکید بر ریتم ستون ها، روشن نمودن پس زمینه ستون، روشن کردن طرفین ستون، تاکید بر ورودی عابر پیاده و سواره و طبقه همکف برای خوانش بیشتر و ایجاد امنیت به خصوص در ساختمان‌های مسکونی توجه شود.

نورپردازی نمای ساختمان در حوزه های مختلف

مانند منازل و ساختمان‌های تجاری کاربردهای متنوعی دارد. در منازل، نورپردازی نمای ساختمان می‌تواند به عنوان یکی از عوامل تزئینی و زیباسازی نمای خارجی ساختمان استفاده شود.

همچنین، در ساختمان‌های تجاری، نورپردازی نمای ساختمان می‌تواند به عنوان یکی از عوامل جذب مشتری و تبلیغاتی مورد استفاده قرار گیرد.

در ادارات و مراکز تجاری، نورپردازی نمای ساختمان می‌تواند به عنوان یکی از عوامل ایجاد فضای کاری مناسب و آرامش بخش برای کارکنان مورد استفاده قرار گیرد.

همچنین، در ساختمان‌های مسکونی، نورپردازی نمای ساختمان می‌تواند به عنوان یکی از عوامل ایجاد امنیت و رفاه بخشی برای ساکنین مورد استفاده قرار گیرد.

طراحی نورپردازی سقف

طراحی نورپردازی سقف فرایندی است که با استفاده از نور طبیعی و مصنوعی، سقف فضاهای داخلی و خارجی را زیبا، کارآمد و مطلوب می‌کند. برای طراحی نورپردازی سقف، باید چند مرحله را طی کنید:

تعیین نیازها و هدفها: باید مشخص کنید که نورپردازی برای چه کاربردی، چه جوی و چه تاثیری انجام می‌شود. برای مثال، نورپردازی یک محل کار با نورپردازی یک رستوران یا یک موزه متفاوت است.

انتخاب منابع نوری: باید انتخاب کنید که از چه نوع نوری استفاده می‌کنید. نور می‌تواند طبیعی یا مصنوعی باشد. نور مصنوعی می‌تواند مستقیم، غیرمستقیم یا پراکنده باشد. همچنین باید رنگ، شدت، زاویه و توزیع نور را مشخص کنید.

انتخاب لوازم : باید انتخاب کنید که از چه تجهیزاتی برای نورپردازی استفاده می‌کنید. این تجهیزات می‌توانند شامل لامپ‌ها، چراغ‌ها، آباژورها، لوسترها، نورهای LED و دیگر تجهیزات نورپردازی باشند. انتخاب بر اساس طرح کلی فضا و نیازهای نورپردازی صورت می‌گیرد.

طراحی نقشه : باید یک نقشه دقیق از موقعیت، تعداد، نوع و اتصال تجهیزات نورپردازی در سقف ایجاد کنید. این نقشه به شما کمک می‌کند تا نورپردازی را به صورت هماهنگ و موثر انجام دهید.

لامپ نور مخفی سقف

لامپ نور مخفی سقف یکی از روش‌های نورپردازی است که با استفاده از لامپ‌های شلنگی یا ریسه‌های ال‌ای‌دی یا اس‌ام‌دی، نوری را در سقف ایجاد می‌کند که منبع آن دیده نمی‌شود و فقط بازتاب آن روی سقف یا دیوار قابل مشاهده است. این روش نورپردازی می‌تواند فضای داخلی را زیبا، گرم و دلنشین کند.

برای انتخاب لامپ نور مخفی سقف، باید به موارد زیر توجه کنید:

نیازها و هدفهای این کار: باید مشخص کنید که نورپردازی برای چه کاربردی، چه جوی و چه تاثیری انجام می‌شود. برای مثال، نورپردازی یک محل کار با نورپردازی یک رستوران یا یک موزه متفاوت است.

نوع و تعداد لامپ‌ها: باید انتخاب کنید که از چه نوع و تعداد لامپی استفاده می‌کنید. لامپ‌ها می‌توانند شلنگی، ال‌ای‌دی یا اس‌ام‌دی باشند. همچنین باید تعداد لامپ‌ها را بر اساس اندازه و شکل سقف و نیاز به نور تعیین کنید.

رنگ و شدت نور: باید انتخاب کنید که از چه رنگ و شدت نوری استفاده می‌کنید. رنگ نور می‌تواند بر اساس سلیقه یا سبک دکوراسیون انتخاب شود. شدت نور باید به گونه‌ای باشد که نه خیلی زیاد و نه خیلی کم باشد و با نور طبیعی یا مصنوعی دیگر هماهنگ باشد.

نقشه و اتصال لامپ‌ها: باید یک نقشه از موقعیت و اتصال لامپ‌ها در سقف داشته باشید. این نقشه باید به صورت دقیق و با رعایت استانداردهای فنی و ایمنی انجام شود. برای اتصال لامپ‌ها می‌توانید از نوار چسب، لوله، کابل یا سیستم کنترل استفاده کنید.

کاربردهای طراحی نورپردازی در حوزه‌های مختلف

نورپردازی یکی از عناصر مهم طراحی داخلی و معماری است که می‌تواند فضاها را زیبا، جذاب، راحت و کارآمد کند. این کار می‌تواند در حوزه‌های مختلفی مانند مسکونی، تجاری، اداری، فرهنگی، هنری، شهری، ورزشی و غیره کاربرد داشته باشد. برخی از کاربردهای نورپردازی در این حوزه‌ها عبارتند از:

 مسکونی

نورپردازی مسکونی به ایجاد نور مناسب برای فعالیت‌های روزمره، استراحت و آرامش در خانه‌ها و آپارتمان‌ها کمک می‌کند. که با توجه به نیازها، سلیقه‌ها و بودجه‌ی ساکنان طراحی شود. برای نورپردازی مسکونی می‌توان از انواع نورهای کلی، محلی، تزئینی و مود استفاده کرد.

برای مثال، نور کلی برای روشنایی کل فضا، نور محلی برای روشنایی نقاط خاص مانند میز کار یا مطالعه، نور تزئینی برای برجسته کردن بخش‌های زیبا مانند تابلو یا گلدان، و نور مود برای ایجاد جو و احساس مورد نظر مانند گرم یا سرد، شاد یا غمگین استفاده می‌شود.

 تجاری

به افزایش جذب مشتری، فروش، سود و اعتبار فروشگاه‌ها، رستوران‌ها، هتل‌ها، بانک‌ها و سایر مکان‌های تجاری کمک می‌کند. نورپردازی تجاری باید با توجه به هدف، محصول، مخاطب و برند مکان طراحی شود. برای نورپردازی تجاری می‌توان از انواع نورهای کلی، محلی، تزئینی، تبلیغاتی و امنیتی استفاده کرد.

برای مثال، نور کلی برای روشنایی کل مکان، نور محلی برای روشنایی قسمت‌های مهم مانند صندوق یا ویترین، نور تزئینی برای ایجاد جلوه‌های بصری مانند رنگین‌کمان یا نورپردازی دینامیک، نور تبلیغاتی برای جلب توجه مشتریان مانند نئون یا لوگو، و نور امنیتی برای جلوگیری از سرقت یا حادثه مانند نور خارجی یا دوربین استفاده می‌شود.

 اداری و آموزشی

نورپردازی اداری و آموزشی به بهبود عملکرد، تمرکز، یادگیری و خلاقیت کارکنان، دانشجویان و اساتید کمک می‌کند. که باید با توجه به نوع فعالیت، محیط و زمان طراحی شود. برای نورپردازی اداری و آموزشی می‌توان از انواع نورهای کلی، محلی، تزئینی و طبیعی استفاده کرد. برای مثال، نور کلی برای روشنایی کل فضا، نور محلی برای روشنایی نقاط خاص مانند میز کار یا تخته، نور تزئینی برای ایجاد جو و احساس مورد نظر مانند گرم یا سرد، شاد یا غمگین، و نور طبیعی برای استفاده از نور خورشید و کاهش مصرف انرژی استفاده می‌شود.

 فرهنگی و هنری

نورپردازی فرهنگی و هنری به ارتقاء ارزش، زیبایی و جذابیت بناها، آثار و فعالیت‌های فرهنگی و هنری کمک می‌کند. که باید با توجه به مفهوم، محتوا و پیام مکان یا اثر طراحی شود. برای نورپردازی فرهنگی و هنری می‌توان از انواع نورهای کلی، محلی، تزئینی، تبلیغاتی و نمایشی استفاده کرد.

برای مثال، نور کلی برای روشنایی کل مکان یا اثر، نور محلی برای روشنایی قسمت‌های مهم مانند جزئیات یا نقشه، نور تزئینی برای ایجاد جلوه‌های بصری مانند رنگین‌کمان یا نورپردازی دینامیک، نور تبلیغاتی برای جلب توجه مخاطبان مانند نئون یا لوگو، و نور نمایشی برای ایجاد تفاوت بین صحنه و تماشاگران مانند نورپردازی تئاتر یا کنسرت استفاده می‌شود.

جمع بندی

طراحی نورپردازی یک فرآیند پیچیده است که نیاز به دانش و مهارت خاصی دارد. طراح نورپردازی باید با در نظر گرفتن عوامل مختلفی، از جمله کاربرد فضای مورد نظر، نیازهای روشنایی، جنبه های زیبایی شناسی و ملاحظات زیست محیطی، فضایی روشن، ایمن و جذاب ایجاد کند.

منبع: هوراد