داربست فلزی یکی از مهمترین تجهیزات در هر پروژه ساختمانی است و به نوعی عصای دست نماکاران محسوب میشود. تکمیل سازه و رساندن آن به مرحله تحویل، بدون کاربرد داربست فلزی ممکن نیست و البته لیست کاربردهای آن، طولانیتر از چیزی است که در صنعت ساختمان میبینیم. در ادامه ی این مقاله از پله ، با ۹ مورد از مهمترین کاربردهای داربست فلزی آشنا میشوید.

با ۹ کاربرد داربست فلزی آشنا شوید
موارد زیر مهمترین کاربردهای داربست فلزی در صنعت، ساختمانسازی و زندگی روزمره هستند:
۱. ساخت نمای سازه
به جرئت میتوان گفت که ساخت نمای هیچ ساختمانی بدون کاربرد داربست فلزی ممکن نیست. وزن بالای مصالح و ابزار مورداستفاده برای ساخت نما و مدتزمان طولانی نماکاری، باعث میشود که هیچ نوع داربست دیگری به جز داربست فلزی برای کار روی نما مناسب نباشد. همچنین استفاده از راهحلهای دیگری مثل داربست متحرک یا آسانسوری هم از نظر مالی و فنی منطقی نیست.
۲. ساختمانهای کوچک و بزرگ
کاربرد داربست فلزی فقط در نمای ساختمان نیست و از آن برای ساخت صفر تا صد ساختمانهای کوچک و بزرگ استفاده میشود. داربست فلزی یکی از پرکاربردترین تجهیزات در نقاشی، بنایی، برقکاری، نصب تأسیسات و نازککاری است و معمولاً از نوع چرخدار آن برای کارهای داخل ساختمان استفاده میشود.
همچنین کاربرد داربست فلزی در ساخت پایه آسانسورهای باربری و کارگاهی نیز دیده میشود.
۳. نصب آسانسور در برجهای تجاری و مسکونی
کاربرد داربست فلزی در نصب آسانسور هم دیده میشود. از آنجاییکه نصب ریلها و آمادهسازی چاه آسانسور نوعی کار در ارتفاع محسوب میشود، نمیتوان بدون استفاده از داربست فلزی این کارها را انجام داد. معمولاً داربست چاه آسانسور تا زمان نصب کابین و راهاندازی آن در جای خود باقی میماند.
۴. حفاظ یا جانپناه ساختمانی
خطرات کار در ارتفاع و روی داربست، تنها متوجه کارگران نماکار نمیشود و افرادی که در اطراف پروژه تردد میکنند هم ممکن است در اثر سقوط اشیا از داربست آسیب ببینند. کاربرد داربست فلزی به عنوان جانپناه، باعث میشود که ریسک این خطرات به حداقل برسد. در این کاربرد، در هر ۶ متر از ارتفاع نما یک جانپناه با استفاده از لوله داربستی و توری ساخته میشود. شیب این جانپناه باید به سمت داخل ساختمان باشد تا بتواند از سقوط مصالح به فضای اطراف جلوگیری کند.
۵. نمایشگاه و غرفه
یکی از رایجترین انواع کاربرد داربست فلزی، ساخت غرفهها و تفکیک سالنهای بزرگ نمایشگاهی است. در این کاربرد، داربست فلزی نقش یک سازه فلزی موقت را ایفا میکند و برای تکمیل آن، از چادر، برزنت و … استفاده میشود. استحکام و دوام لوله داربستی باعث میشود که داربست فلزی از هر مصالح دیگری برای این کاربرد مناسبتر باشد.
۶. ساخت پلهای ماشینرو
اگر گذرتان به اتوبان طبقاتی صدر افتاده باشد، احتمالاً برایتان این سؤال پیش آمده که از چه مصالحی به عنوان زیرسازی بتن طبقات بالای این اتوبان استفاده شده است. در این کاربرد داربست فلزی، از انواع مثلثی و چکشی آن برای زیرسازی و کفراژبندی قالبهای بتن استفاده میشود. این داربستها میتوانند بارهای زنده و مرده سازههای بتنی بزرگی مثل پلها را تحمل کنند و تا گیرایی کامل تن در جای خود باقی میمانند.
۷. نیروگاهها و پتروشیمیها
در نیروگاهها و پتروشیمیها، برخی از فرایندهای عملیاتی در ارتفاع انجام میشود و به همین دلیل برای انجام آنها به کاربرد داربست فلزی نیاز است. معمولاً از داربستهای فلزی چکشی در این صنایع استفاده میشود، چراکه این داربستها بهراحتی نصب و جمعآوری میشوند و به همین دلیل استفاده از آنها سرعت انجام کار را بالا میبرد.
۸. راهپلههای دسترسی موقت
یکی از مهمترین انواع کاربرد داربست فلزی، ساخت راهپلههای دسترسی موقت برای دسترسی به محل گودبرداری یا ایجاد ارتباط میان بخشهای مختلف سازه در حال ساخت است. برای ایجاد این دسترسیها، از نوعی داربست فلزی با نام پله داربستی یا داربست پلهای استفاده میشود که معمولاً بین ۲ تا ۳ پایه بیشتر ندارد.
۹. نصب بنر و بیلبورد
داربست فلزی بهصورت کلی یک سازه موقت است و میتوان روی این سازه موقت، هر چیزی که داربست توانایی تحمل آن را داشته باشد قرار داد. در مکانهایی که محلی دائمی برای نصب بنر و بیلبورد در نظر گرفته نشده، از داربست فلزی به عنوان پایه استفاده میکنند.

نصب داربست یا داربست بندی
داربست بندی یکی از آن کارهایی است که به دقت زیادی نیاز دارد و باید در انجام آن حوصله به خرج داد. یکی از مهمترین کارها در داربست بندی، اطمینان از محکم بودن پایهها است.
قسمت زیرین پایههای عمودی باید محکم باشد تا پایهها بتوانند وزن کلی این سازهی فلزی و افراد روی آن را تحمل کنند. چنانچه داربست را روی سطوح محکمی مثل آسفالت یا بتن سوار میکنید، نیازی به زیرسازی ندارید؛ اما در صورت اجرای داربست روی سطوح شنی و ماسهای، باید از زیرسازیهای چوبی برای حفظ استحکام استفاده کنید. استفاده از الوارهای چوبی آماده برای این منظور، کار رایجی است.
برای اجرای داربست فلزی از لولههای فولادی استفاده میشود. این لولهها به لولهی ۵ سانتیمتری معروف هستند و رایجترین نوع لوله برای داربست به شمار میآیند.
لولههای فولادی در متراژهای متفاوتی قابل تهیه هستند که در میان آنها، لوله ۶ متری و ۱ متری بیشتر از سایر موارد استفاده میشود. معمولا در طول از لوله ۶ متری استفاده میشود و برای مصارف دیگر (عمق، اجرای راهپلهی موقت و …) از لوله ۱ متری استفاده میکنند.
ممکن است به لولههایی به جز اینها نیاز پیدا کنید که در آن صورت، میتوانید از لولهی فولادی ۲ و ۳ متری بهره بگیرید. دو مورد آخر نسبت به دو مورد اول، فراوانی کمتری دارند و تنها در موارد خاص از آنها استفاده میشود.
اصول طراحی سازه های فولادی ساختمان
تفاوت اسکلت بتنی و فلزی، مزایا و معایب
مقایسه اسکلت بتن و فولادی ، مزایا و معایب
انواع مختلف داربستهای ساختمانی
داربستها ممکن است از جنس چوب و یا فولاد باشند و انواع مختلفی دارند که در ادامه به شرح هر یک میپردازیم.

داربستهای چوبی
این نوع داربستها از خرک، تخته و پل موقت ساختهمیشوند. داربستهای چوبی میتوانند به صورت تختهای و با ارتفاع کم و یا نردبانی و با ارتفاع زیاد باشند. از داربستهای چوبی میتوان برای رنگ کردن خانه و یا تسهیل رفت و آمد کارگران روی ساختمان در حال ساخت استفاده کرد.

داربست فلزی
این نوع داربستها را در موقع ساخت ساختمان به وفور دیدهایم. این داربستها را اطراف بخشهایی مانند دیوارها نصب میکنند تا از ریختن آنها جلوگیری کنند. علاوه بر این، کارگران هم میتوانند برای دسترسی به ارتفاع خاصی، از این داربستها استفاده کنند. داربستهای فلزی از میلههای فولادی به قطر ۴.۸ میلمتر تشکیل شدهاند. اصطلاحاً به آنها لولههای ۵ میلیمتری گفته میشود. لولههای ۶ متری یا ۳ متری، قالب و بست اجزای تشکیلدهنده داربست فلزی هستند.

داربست معلق
از این داربست، برای جاهایی که نمیخواهیم داربست را از زمین بنا کنیم و فقط در یک ارتفاع و مکان خاصی به آن نیاز داریم استفاده میکنیم. این داربستها را به شکل یک سکو که از دیواره ساختمان بیرون زده مشاهده کردهاید. نام دیگر داربست معلق، داربست پیشآمده است. داربست معلق، قابل تنظیم است و میتوان با طناب یا زنجیر، سکو را از پشتبام آویزان کرد و در ارتفاع دلخواه آن را تنظیم نمود.
داربست خرپا
این نوع داربست به این صورت است که یک صفحه مسطح بر روی پایههای مثلثی شکل قرار میگیرد. فرد میتواند، برای رنگ کردن دیوار یا سقف خانه، روی این داربست بایستد.
داربست پایهدار
از داربستهای پایهدار، برای جاهایی که نیاز به داربستسازی سریع است، استفاده میشود. بهتر است این نوع داربست بیشتر از سه ردیف نداشته باشد و ارتفاع سکوی کار که در بالای سطح زمین قرار میگیرد، بیشتر از ۴.۵ متر نباشد. برای بالا و پایین رفتن از این داربستها معمولاً از نردبان استفاده میشود.
داربست یک طرفه یا واحد
از این داربست معولاً برای بنایی استفاده میشود و داربست لایه آجر نیز به آن میگویند. این داربست در فاصلهای حدود ۱.۲ از دیوار متصل میشود. فاصله بین پایهها در این نوع داربست، چیزی بین ۲ تا ۲.۵ متر است. تیر افقی چوب بست از شکاف دیوار به بخش انتهای لوله افقی داربست میرود. این تیر در فاصه ۱.۲ تا ۱.۵ متری قرار میگیرد.
داربست دو طرفه
در داربستهای دو طرفه که به آن داربست دوبل یا داربست بنایی هم گفتهمیشود. ردیف اول داربست در فاصله ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتری دیوار نصب میشود و ردیف دوم در فاصلهی ۱ متری از آن قرار میگیرد. این داربست معمولاً از جنس چوب است و در جاهایی مثل دیوار سنگی که ایجاد سوراخ برای حمایت از تیر افقی دشوار است استفاده میشود.
داربست بازویی
از داربستهای بازویی که کنسولی هم به آنها گفته میشود، زمانی استفاده میشود که زمین دارای استانداردهای لازم برای برپایی داربست نیست. برای برپایی این نوع داربست، سرستونها به دیوار متصل میشوند و پشتیبانی اتصالها توسط همین سرستونها انجام میشود. البته سرستونها را میتوان در کف هم قرار داد.
داربست اسکلتی
این نوع داربست تقریباً مشابه همان داربست فلزی است که در آن اسکلت داربست توسط کوپلینگ و قابهای مخصوص بستهمیشود. این نوع داربستها به صورت آماده در بازار موجود هستند. میتوانید با توجه به ارتفاعی که در نظر دارید آنها را تهیه و تنظیم کنید.
علاوه بر اینها، مدلهای مختلف بستن داربست شامل داربست مثلثی، داربست چکشی ستارهای و داربست چکشی کاسهای میشود.
اجزای مختلف داربست چیست
داربستها از اجزای مختلفی تشکیل شدهاند. مهمترین اجزای یک داربست شامل موارد زیر است:
ستون داربست: لولهای عمومی که تکیهگاه داربست است. این لوله بار را به زمین منتقل میکند و به صورت عمود و یا کمی مایل قرار میگیرد.
لولههای افقی سراسری: مهارکننده طولی داربست هستند. به عنوان تکیهگاه عمل میکنند. این لولهها، عمود بر ستون داربست نصب میشوند.
لولههای زیرتختهای: این لولهها به صورت افقی و بین لولههای افقی سراسری و دیوار نصب میشوند. لولههای زیرتختهای تکیهگاهی برای تختههای سکو هستند.
شمع مایل: لولهای است که بر روی زمین و یا ساختمان کناری قرار میگیرد و به صورت مایل نصب میشود.
لولههای مهار: همانطور که از نامشان پیداست، به عنوان مهاری برای جلوگیری از حرکت داربست استفاده و به صورت قطری بسته میشوند.
قید: لولهای که داربست را به قید دیواره درگاهی متصل میکند.
قید دیواره درگاهی: لولهای که بین دو سطح یکپارچه با دیوارههای پنجره، گوهکوبی میشود. برای مهار داربست به ساختمان از این قیدها استفاده میشود.
لولههای عرضی: لولههای عرضی یا دستکهای افقی داربست، بین دو لوله افقی سرتاسری قرار میگیرند.
از دیگر اجزای داربست
میله شکافدار اتصال: برای اتصال داخلی دو لوله به هم استفاده میشود.
پایه مهار: برای استحکام بخشیدن به قید دیوار درگاهی در بین دو لغاز استفاده میشود.
بست پلهای داربست و صفحه پله: برای ایجاد پله و هم چنین پاگرد در بدنه داربست برای تسهیل دسترسی و کاهش خطر نصب میشود.
اتصالات جهت پل زیر سقف: این اتصال به بالای لولههای عمودی نصب میشود. نقش این اتصالات محکم کردن داربست به پلهای زیر سقف است.
پل: لولهی افقی است که روی لولههای زیرتختهای یک پنجره تکیه میکند. در واقع، پلها تکیهگاه لولههای زیرتختهای میانی هستند.
بست راست گوشه: این بست که به بست قائمه نیز معروف است، ستون داربست را به لوله افقی سرتاسری متصل میکند.
بست گردان: دو لوله را با زاویه مورد نظر به هم متصل میکند. معمولاً برای اتصال یک مهار به ستون یا لوله افقی سراسری به کار میرود.
بست لوله زیرتختهای: برای اتصال لوله زیرتختهای به لوله افقی سراسری به کار میرود. این نوع اتصال، غیر باربر است.
بست خاردار: برای اتصال لولههای دو تکه استفاده میشود.
بست بوشی: سر لولهها را از داخل به هم متصل میکند.
مهار انتهایی: این بستها به بخش انتهایی لولهها بسته میشوند.
صفحه زیر ستون: صفحهای که در بخش زیرین ستون قرار دارد. سطح اتکای این صفحه حداقل ۰.۲۲۵ متر مربع است.
پایه قابل تنظیم: پایهای که به دیواره داخلی پایین داربست متصل میشود. ارتفاع پایه داربست توسط این بخش قابل تنظیم است.
توپیهای پلاستیکی: قطعاتی پلاستیکی که شبیه قارچ است و در انتهای لولههای داربست بسته میشوند تا از افراد در برابر برخورد با سرلولهها محافظت کنند.
نکات ایمنی در هنگام بستن داربست چیست؟
در هنگام بستن داربست بهتر است یک سری نکات را حتماً در نظر داشته باشید:
از افراد ماهر و آموزشدیده برای نصب داربست باید استفاده کرد.
نباید لولهها و گیرههای شکسته را در هنگام بستن داربست به کار برد.
از پرتاب لولهها و گیرهها به سمت پایین جداً خودداری شود. ممکن است آسیب جدی به این تجهیزات وارد شود.
حتماً شخصی که داربست را میبندد، باید مرتب پایههای داربست را بررسی کند. توزیع نیرو بین تمام پایهها باید به درستی انجام شود.
داربست خوب، داربستی است که پایههای آن در یک خط مستقیم قرار داشته باشند.
بهتر است بستها به صورت منظم روغنکاری شوند.
گاهی گیرهها به دلایلی مانند پوسیدگی و یا حتی اتصال نادرست، مقاومت خود را پس از مدتی از دست میدهند و باعث جدا شدن لولهها از هم و در نهایت ریزش داربست میشوند. برای جلوگیری از این مسئله حتماً از تجهیزات با کیفیت استفاده کنید.
بازرسیهای دورهای، مثلاً هفتهای یکبار از داربست برای بررسی صحت و سلامت آن را جدی بگیرید. این مسئله خصوصاً در زمانی که طوفان یا زلزلهای اتفاق افتادهاست بسیار حائز اهمیت است.
نکات ایمنی در هنگام استفاده از داربست چیست؟
لازم است تمامی کسانی که از داربست استفاده میکنند، یک سری نکات ایمنی را رعایت کنند تا از خطر در امان باشند:
سقوط از ارتفاع، یکی از خطراتی است که تهدیدکنندهی جان کارگران و تمامی اشخاصی است که بر روی داربست هستند. لازم است تمامی افراد از کمربندهای ایمنی که آنها را به یک لولهی امن متصل میکند، استفاده کنند. این کمربندها باعث میشوند که وقتی فرد سقوط میکند، توسط جلیقهای که به این کمربند متصل است نگه داشته شوند.
برخورد اشیا و ضربه به سر نیز یکی از اتفاقاتی است که متأسفانه برای بسیاری از استفادهکنندگان از داربست ممکن است، پیش بیاید. برای اینکه از آسیب جدی در امان باشید، حتماً از کلاه ایمنی در هنگام کار استفاده کنید. کلاه ایمنی باید چانهبند نیز داشته باشد.
یکی دیگر از خطراتی که تهدیدکنندهی جان افراد در هنگام کار بر روی داربست است، خطر برق گرفتگی است. برای جلوگیری از آسیبهای اینچنینی، حتماً در هنگام کار، افراد باید از دستکشهای عایق استفاده کنند و از خطوط انتقال برق نیز فاصله بگیرند.
محاسبه متراژ و اجاره داربست فلزی
محاسبهی هزینهی داربست، یکی از کارهای پیچیدهای است که معمولا تنها افراد فعال در این صنعت از پس آن برمیآیند. توصیه میکنیم خودتان را درگیر محاسبهی حجم زیر کار و میزان داربست مورد نیاز نکنید. اصلا هم نباید خودتان را ملامت کنید که چرا نمیتوانید برآوردهای لازم را به صورت شخصی انجام دهید؛ زیرا افراد خبرهی این کار پس از سالها فعالیت در این صنف و کسب تجربه در محاسبهی حجم استاد شدهاند و یکشبه نمیتوان به چنین تجربهای دست یافت. این نکته را هم باید گفت که محاسبه بر اساس حجم است و با واحد مترمکعب اندازهگیری میشود.
خرید یا اجاره داربست؟
حالا نوبت به این رسیده که نسبت به تهیهی داربست اقدام کنید. برای این کار، دو انتخاب پیش رو دارید که شامل خرید و اجارهی داربست هستند. برای دانستن اینکه آیا باید داربست را بخرید یا اجاره کنید، کافی است به زمان مورد نیاز دقت داشتهباشید.
اگر داربست را برای مدت کوتاهی نیاز دارید، میتوانید با اجاره کردن به هدفتان دست پیدا کنید. اما در صورتی که فکر میکنید (یا مطمئن هستید) انجام پروژهی مدنظر مدت زیادی طول خواهد کشید، بهتر است به فکر خرید باشید. خرید داربست برای افرادی که پروژههای بزرگ و زمانبری در دست دارند، به مراتب از اجاره کردن آن منطقیتر است. توجه داشته باشید که اجاره دهندگان داربست، جنسشان را به صورت ماهانه اجاره میدهند.
اصلا هم فرقی نمیکند برای یک روز داربست اجاره میکنید یا ۲۹ روز؛ در هر دو صورت باید اجارهی یک ماه را پرداخت کنید. البته ممکن است با موارد خاصی برخورد کنید که حاضر هستند داربست را به صورت روزانه هم اجاره دهند.
خرید داربست برای افرادی که پروژههای بزرگ و زمانبری در دست دارند، به مراتب از اجاره کردن آن منطقیتر است.
رعایت ایمنی داربست فلزی
در برقراری داربست ساختمانی، لازم است که به نکات ایمنی توجه ویژهای داشتهباشید؛ زیرا در صورت رعایت نکردن نکات ایمنی، ممکن است برای کارگران در حال کار و مردمی که از پایین داربست تردد میکنند، اتفاقات جبرانناپذیری رخ دهد. علاوه بر نکاتی که در خلال این نوشته مطرح شد، میتوان به موارد دیگری هم اشاره کرد که در تامین ایمنی سازه، عابران و کارگران تاثیرگذار هستند:

تراز کردن میلههای داربست: اطمینان داشتن از اینکه پایههای عمودی و لولههای افقی در پایینترین سطح خود کاملا تراز هستند، از اهمیت زیادی برخوردار است. ضرب المثل معروف «خشت اول گر نهد معمار کج …» در اینجا کاملا صدق میکند.
رعایت فاصلهی استاندارد بین میلههای عمودی: معمولا در بین مجریان داربست، زیاد پیش میآید که فاصلهی بین دو میلهی عمودی را بیش از حد استاندارد در نظر میگیرند تا کار با سرعت بیشتری انجام شود. اما این کار به صورت مستقیم در کاهش امنیت اسکت داربست تاثیر خواهد گذاشت.
استفاده از توری سیمی یا پلاستیکی برای امنیت عابرین: در صورتی که ارتقاع داربست از ۴٫۵ متر بیشتر باشد، باید با استفاده از توری سیمی یا پلاستیکی برای عابرین جان پناه تامین کرد. حداقل عرض مورد قبول برای جان پناه توری ۱٫۵ متر است.
استفاده از مهارهای کافی برای قفل کردن داربست به سازه: برای مهار کردن داربست روی ساختمان، از لولههای کوتاهی به نام قید استفاده میشود. بین قیدها باید یک فاصلهی استاندارد رعایت شود و در صورت عدم رعایت تمام یا بخشی از این استاندارد، میتوانید از مجری شکایت کنید.
اجزای تشکیل دهنده انواع داربست ساختمانی
داربست ها دو بخش اساسی دارند: لوله های داربستی و بست ها.
1- لوله های داربستی
لوله هایی که برای داربست مورد استفاده قرار میگیرند، از یک استاندارد مشخص پیروی می کنند و بسته به اینکه چه ضخامتی دارند، در 2 نوع سبک و سنگین تولید می شوند. جنس لولههای دار بستی اهمیت زیادی دارد و معمولا از لوله های صنعتی استفاده می شود ولی انتخاب آن، تابع شرایط محیطی و آب و هوایی است.
لوله صنعتی داربستی، از جنس فولادِ درز دار و بدون درز و یا گالوانیزه است که هیچ سیالی داخل آن جابهجا نمیشود و می تواند سبک یا سنگین باشد. لولههای داربستی در انواع داربست سبک و سنگین و در ضخامت های 2، 5/2، 3 و 4 میلی متر تولید میشوند که پرکاربردترین سایز مورد استفاده آن سایز ۱۱/۲ اینچ یا همان نمره ۵ است. علت استفاده از این لولهها، تحمل نیرو های وزنی است و فقط کاربرد صنعتی دارد.
لوله داربستی باید مقاوم باشند و ساخت آن به مهارت زیادی نیاز دارد زیرا در صورت فروریختن یک داربست؛ احتمال تلفات جانی وجود دارد. قیمت لوله داربست بسته به نوع، ضخامت و سایز آن متفاوت است.
2- اتصالات و بست ها در انواع داربست ساختمانی
لوله ها یا اجزای دار بست باید به خوبی به یکدیگر متصل شوند و استحکام کافی را داشته باشند تا کارگرانی که قرار است روی آن کار کنند؛ ایمن باشند. برای اتصال لولههای داربستی به یکدیگر از بست های داربستی استفاده می شود که 3 نوع هستند:
بست چهار پنج
زمانی که قرار است لوله های داربستی به صورت عمود بر هم به یکدیگر متصل شوند؛ از این نبست استفاده می شود.
بست گردون
در هنگام اتصال لوله های داربستی با زاویه کم تر یا بیشتر از 90 درجه کاربرد دارد.
بست اچ (H)
بست H برای اتصال مقطع عرضی یکی از لوله های داربستی به راستای طولی لوله دیگر، استفاده می شود.
منابع: بیمه – عمران مارکت –مقیمی