مقدمه

هر ساختمان بسته به نوع کاربری آن لوله کشی منحصربه فرد دارد. اجرای صحیح لوله کشی یکی از مهمترین مسائل در ساخت و ساز می باشد که در صورت عدم استاندارد آن ممکن است آب نشت کند و خسارات جبران ناپذیری به سازه و ساختمان وارد کند.در لوله کشی از لوله های مختلفی استفاده می شود که هر کدام از آنها متریال و کارایی متفاوتی دارند. به طور کلی لوله هایی که برای انتقال آب در ساختمان نصب می شوند به لوله های گالوانیزه، چدنی، پلی پروپیلنی، پی وی سی، پنج لایه، پلی اتیلن و انواع لوله تقسیم می شوند. در این مطلب از وبلاگ مجله پله با انواع لوله و اتصالات ساختمان آشنا خواهیم شد.انواع لوله و اتصالات ساختمان انواع گوناگونی دارند که در ادامه با آنها آشنا خواهیم شد.باما همراه باشید.

انواع لوله های تاسیساتی ساختمان

به طورکلی لوله های تأسیساتی بر اساس جنس و مواد سازنده آن ها به انواع مختلفی تقسیم بندی می شوند و هر یک ویژگی های مخصوص به خود را دارا می باشند که شامل:

۱. لوله های فلزی

لوله های فولادی

جالب است بدانید که لوله های فولادی در دهه ۱۸۰۰ میلادی وارد صنعت جهان شده و پیشرفت زیادی را به سرعت پس از ظهور به نمایش گذاشته اند. درواقع این لوله ها از فولاد کربن ساخته و دارای قطری بزرگی می باشند و کاربرد آن در لوله کشی آب و فاضلاب، ساخت اگزوز، فرمان مشعل، نرده ها، حفاظ کمک فنر، داربست، لوله شوفاژ، لوله گاز، غلاف چاه و بسیاری موارد دیگر می باشد. همچنین این لوله ها به دلیل مقاومت بالایی که در برابر گرما و خوردگی دارند و به دلیل استحکام زیاد، از بهترین گزینه ها در ساختن سیستم های لوله کشی در پتروشیمی و صنایع وابسته محسوب می شوند.

مزایای لوله های فولادی

1. مقاومت کششی و فشاری بالا
2. امکان تولید وسیع با قطر و ضخامت های مختلف
3. مقاوم در برابر خوردگی و دارای تداوم با استفاده از اتصالات جوشی

​​​معایب لوله های فولادی

1. امکان خوردگی خارجی
2. امکان فرآیند الکترولیز
3. افزایش قیمت به علت به کارگیری سیستم های داخلی و خارجی محافظ زنگ زدگی

·  لوله آلومینیومی

لوله آلومینیوم یکی از انواع پروفیل های آلومینیومی است که در صنایع مختلف برای کاربردهای مختلف در سایز، ضخامت و آلیاژهای متفاوت مورداستفاده قرار می گیرد. به طورکلی لوله های آلومینیومی دارای وزن کم و در مقابل، استحکام و طول عمر بالا هستند. به دلیل ویژگی منحصربه فرد آلومینیوم این نوع از لوله ها بسیار موردتوجه قرارگرفته است و کاربرد زیادی در صنعت و سخت و ساز خانه وسایل خانه دارد.

· لوله های چدنی

لوله های چدنی همان طور که از نام آن ها نیز مشخص است ازجمله لوله هایی با جنس چدن بوده و معمولاً در سیستم لوله کشی فاضلاب مورداستفاده قرار می گیرد. همچنین ازجمله مزایا استفاده از این لوله ها می توان به باز کردن آسان گرفتگی آن ها، مقرون به صرفه تر بودن آن ها نسبت به لوله های آهنی و پوسیدگی کم تر نسبت به لوله های فلزی اشاره کرد. همچنین در کنار مزایای استفاده از این لوله ها معایبی نیز برای آن ها وجود دارد که ازجمله آن می توان به زمان بر بودن نصب این گونه لوله ها نسبت به لوله های فلزی، وزن زیاد و زنگ زدگی آن ها اشاره کرد.

· لوله های مسی

به طورکلی لوله های مسی از دیگر انواع لوله هایی هستند که در سیستم آب و فاضلاب، سوخت رسانی و دستگاه های تهویه مورداستفاده قرار می گیرد. درواقع این لوله ها بنا به کاربردشان با آلیاژها و ابعاد مختلفی تولید می شود و با توجه به هدایت الکتریکی و هدایت حرارتی فوق العاده مس، در بحث انتقال جریان الکتریکی و انتقال حرارت بسیار کارا می باشند؛ اما ازآنجاکه استفاده از فلز مس به عنوان لوله در پروژه های مختلف هزینه بر می باشد در مقیاس های بزرگ چندان همه گیر نمی باشد.

· لوله های سربی

لوله های سربی، یکی از انواع لوله های فلزی غیر آهنی می باشند که تاریخچه ی بلند و مصارف گوناگونی دارند. به طورکلی این لوله ها در انتقال آب و فاضلاب، خط های انتقال شیمیایی، هسته ای، لوله و روکش کابل کاربرد دارند؛ اما با شناخت معایب سرب، خیلی زود استفاده از آن در ساخت لوله در جهت انتقال آب شرب و مواردی که با بهداشت عمومی دیگر بود خودداری شد.

· لوله های گالوانیزه

لوله های گالوانیزه درواقع همان لوله های فلزی است که برای محافظت از آن ها در برابر مواد خورنده و سایش روی آن ها را با پوششی از فلز روی پوشش می دهند. به طورکلی لوله های گالوانیزه نیز خود به دودسته ی لوله های فولادی گالوانیزه و لوله های آهنی گالوانیزه تقسیم می شوند.

لوله های فولادی گالوانیزه

درواقع جنس این لوله ها از فولاد نرمی است که در ساختن آن ورقه فولاد را با فشار داخل قالب عبور داده و درز آن را جوش می دهند و سپس آن ها را جهت افزایش مقاومت در برابر اسیدها و زنگ زدگی ها در یک وان از روی اندود (گالوانیزه) می کنند. لازم به ذکر است که این نوع لوله ها نسبت به نوع آهنی در برابر اسیدها مقاومت کمتری دارند.

لوله های آهنی گالوانیزه

لوله های آهنی گالوانیزه از آهن سفید نورد شده به وجود میایند که درز آن توسط دستگاه های درز جوش به هم جوش داده می شود و سپس لوله را در فلز روی مذاب فرومی برند. به همین علت آن ها را لوله های با درز نیز می نامند. این نوع لوله ها از رنگ تیره و خاکستری شان شناخته می شوند و عموماً به دو صورت سبک و متوسط تولید می شوند.

۲. لوله های غیرفلزی

· لوله سیمانی

به طورکلی لازم است بدانید که لوله های سیمانی بیشتر برای مجراهای فاضلاب مورداستفاده قرارگرفته و یکی از انواع آن، لوله سیمانی نسوز است که مخصوص دودکش های باربکیو، شومینه، پکیج و موتورخانه می باشد. همچنین لازم به ذکر است که این نوع لوله ها نیازی به عایق بندی ندارند و خود، عایق مناسبی محسوب می شوند.

· لوله پلاستیکی

ازجمله انواعی دیگری از لوله های غیرفلزی که در تأسیسات مورداستفاده قرار می گیرند، لوله های پلاستیکی می باشند. درواقع انواع لوله پلیکا PVC، لوله پلی اتیلن و لوله پروپیلن در دسته لوله های پلاستیکی قرار می گیرند.

لوله‏ های پلاستیکی نیز اگرچه دارای معایب و مشکلات خاص خود ازجمله آسیب پذیری آن ها در برابر اشعه خورشید و محدودیت دمایی می‏باشند اما انواع خاصی از آن‏ها برای کاربردهای خاصی مناسب‏ترین انتخاب می‏باشند. از طرفی با توجه به پیشرفت‏های روز‏افزون در دانش و فن‏آوری صنایع پتروشیمی و علوم مهندسی پلیمر روش هایی برای مقاوم‎سازی و کیفیت بخشی به لوله‏های پلاستیکی و برطرف سازی عیوبشان ابداع گردیده که بسیار مؤثر نیز بوده اند.از مزایای این گونه لوله ها می توان به قیمت پایین، تعمیر آسان در هنگام آسیب دیدگی، عدم زنگ زدگی، وزن پایین، حمل ونقل آسان، یکنواختی جدار داخلی لوله ها و عدم نیاز به عایق کاری اشاره نمود.

· لوله پلیکا از نوع پی وی سی

ماده تشکیل دهنده پلیکا یا پی وی سی نوعی پلاستیک بسیار پرکاربرد است، این ماده در حال حاضر تا حد زیادی در سازه های ساختمانی که به دست بشر ساخته می شود مصرف می شود. در سال های گذشته پی وی سی جایگزین چوب، سیمان و سفال شده است. پی وی سی در ساخت لوله برق، لوله فاضلاب، کانال و لوازم نصب کردنی، کف سازی و سقف سازی و در شکل نرم برای عایق و پوسته های کابل الکتریکی به کار می رود.

· لوله پلی بوتیلن

پلی بوتیلن نوعی لوله از جنس رزین مصنوعی است که به طور گسترده در ساخت لوله کشی و آب رسانی ساختمان های مسکونی و تجاری مورداستفاده قرار می گیرد. امروزه این محصول با توجه به قیمت مقرون به صرفه و سهولت در نصب، به عنوان جایگزین لوله های مسی بکار می رود.امروزه استفاده از این نوع لوله با پیشرفت تکنولوژی در سراسر دنیا رواج پیداکرده و محبوب شده است چراکه لوله های پلی بوتیلن در برابر یخ زدگی، زنگ زدگی، خوردگی، خاک های اسیدی و رسوب گرفتگی مقاومت زیادی دارند.

· لوله پلی اتیلن

لوله پلی اتیلن به زبان ساده لوله ای است که از جنس پلی اتیلن ساخته شده است و همین مواد عاملی برای مزایای بی شمار این نوع از لوله می باشد. لوله های پلی اتیلن دارای، کیفیت بالا، بارگیری و حمل ونقل لوله و اتصالات پلی اتیلن به راحتی، وزن نسبتاً پایین، نصب سریع و آسان، این نوع از لوله ها را به بهترین انتخاب در پروژه های گوناگون تبدیل کرده است.
از این نوع لوله در آب رسانی، شبکه های گاز، شبکه فاضلاب، خطوط انتقال، مجرای برق، ارتباطات و لوله های فاضلاب و زهکشی استفاده می شود.

·لوله پروپیلن

سیستم های لوله ای با جنس پلی پروپیلن به صورت گسترده در صنعت مورداستفاده قرار می گیرند. وزن سبک، مقاومت در برابر جوشکاری و سایش سبب شده است تا این جنس از لوله دوام بالایی داشته باشد. همچنین لوله های پلی پروپیلن عایق حرارتی و الکتریکی خوبی هستند و دماهای بالا تا ۹۰ درجه سانتی گراد در طولانی مدت تأثیری روی ساختارهای لوله ی پلی پروپیلن نمی گذارد. همچنین مقاومت شیمیایی عالی در برابر محلول های آبی، اسیدی، قلیایی، نمک ها و تعداد زیادی از حلال های آلی این لوله ها را پرکاربرد نموده است.

لوله و اتصالات پلی اتیلن

لوله پلی اتیلن یا (High Density Polyethylene (HDPE نوعی لوله ترموپلاستیک میباشد (ترموپلاستیک: پلیمرهایی که به دفعات میتوان آن ها را در چرخه ذوب/انجماد قرار داد). پلی اتیلن از طریق پلیمریزاسیون گاز اتیلن بدست می آید.انعطاف پذیری، استحکام بالا، وزن کم، مقاومت در برابر خوردگی و سطح بالای نفوذ ناپذیری از ویژگی های این نوع لوله ها میباشند.لوله های پلی اتیلن در سراسر جهان برای مصارف توزیع آب و فاضلاب، و گاز که به عنوان خطوط فشار قوی شناخته می شوند کاربرد دارند.از دیگر ویژگی های این نوع لوله ها نسبت به لوله های دیگر این است که قابلیت اتصال در آنها بسیار راحت تر انجام می گیرد.

لوله های پلی اتیلن به چنددسته مختلف تقسیم میشوند:

آبرسانی، گازرسانی، دوجداره، لوله اسپیرال، چندلایه

اتصالات پلی اتیلن در مواردی نظیر تغییر زاویه مسیر خط لوله، تغییر قطر، اتصال قطعات لوله و …. کاربرد دارد.

ویژگی های این اتصالات همانند لوله های همجنس خود به علاوه اینکه دارای مقاومت عالی در مقابل ارتعاشات ناشی از زمین لرزه و همچنین انعطاف پذیری بالا، سرعت اجرا و عدم نیاز به ماشین آلات سنگین در زمان اجرا میباشد.

این اتصالات به موارد زیر تقسیم و دسته بندی میشوند:

اتصالات تزریقی، جوشی، پلیمری، الکتروفیوژن، کوپلینگی

لوله و اتصالات پلی پروپیلن

لوله ها و اتصالات پلی پروپیلن به صورت گسترده در صنعت وجود دارند. از ویژگی های آنها میتوان به وزن سبک، مقاوت در برابر سایش و جوشکاری، عایق حرارتی و الکتریکی خوب و همچنین مقاومت شیمیایی اشاره کرد.

حضور گروه متیل در ساختار پلی پروپیلن موجب شده تا خواصش نسبت به پلی اتیلن تغییر کند و عایق حرارت بهتری باشد. پلی پروپیلن به خودی خود به سه نوع ایزوتاکتیک، سندیوتاکتیک و اتاکتیک تقسیم می شوند که ساختارهای متفاوتی با هم دیگر دارند.لوله پلی پروپیلن در دو رنگ سبز و سفید در بازار وجود دارند. لوله های سفید رنگ PP_R  از پلی پروپیلن رندوم کوپلیمر نوع 3 ساخته میشود و ظاهر آن مانند پلاستیک است، این لوله ها قادرند در  185 درجه فارنهایت فشار 10بار و در68 درجه فارنهایت فشار 20 بار را تحمل کنند. در عوض لوله های سبز رنگ در تاسیسات حرارتی، صنایع غذایی، سیستم های حرارت خورشیدی، صنایع کشتی سازی و .. کاربرد دارند.خواص اتصالات آن نیز همانند لوله همجنس خود است. و در کاربردهایی که برای اتصالات پلی اتیلن ذکر گردید استفاده می شود.

لوله و اتصالات پوش فیت

پوش فیت PUSH FIT سیستم جدید فاضلاب ساختمانی است که به دلیل ماهیت وصل شدن قطعات به یکدیگر (از آنجا که اتصال این قطعات به همدیگر به راحتی و با اندکی فشار انجام می گیرد) به پوش فیت شناخته می شود.از ویژگی های این سیستم میتوان به سرعت و سهولت در نصب، عدم نیاز به چسب و جوش دادن در نصب اولیه اشاره کرد.

لوله و اتصالات 5 لایه

وله های 5 لایه یا PEX AL PEX در واقع نسل جدیدی از لوله ها هستند که از فلز و پلیمر درست شده اند، این لوله ها در واقع از یک لایه آلومینیم، دولایه پلیمر و دولایه چسب تشکیل شده اند و به دلیل اینکه از فلز و پلیمر در ساختار آن استفاده شده استحکام و دوام بیشتری نسبت به لوله های دیگر دارد.

از ویژگی ها و کاربرد این لوله ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

1. قابل استفاده درسیستم های آب گرم و سرد
2. قابل استفاده در سیستم های گرمایشی
3. از جمله لوله های بی عیب و نقص در صنایع مختلف
4. مقاومت خوردگی بالا
5. عایق بندی مناسب
6. نصب ساده

اتصالات این نوع لوله ها نیز دارای تقسیم بندی زیر میباشد:

• پرسی
• کوپلی
• کلمپی

آشنایی با اتصالات لوله کشی

جالب است بدانید که اتصالات لوله کشی جزء اولین اتصالات امروزی هستند که کاربرد بسیار زیادی در ساختمان سازی داشته و ازآنجاکه استفاده از لوله های فلزی بسیار متداول بوده است، جنس آن ها نیز از فلزات می باشد؛ اما همواره مشکلاتی در باب نحوه ی آب بندی آن ها وجود داشته است؛ بنابراین ساخت لوله و اتصالات جدیدتر شکل گرفت.

در همین راستا پای اتصالات برنجی به میان آمده و امروزه انواع مختلفی از اتصالات لوله کشی را از این جنس فلز می سازند. همچنین لازم به ذکر است که لوله و اتصالات پلی اتیلن یکی از جدیدترین اتصالات ساختمانی بوده که از وزن کمی برخوردار و نصب کردن آن ها نیز بسیار راحت تر از سایر لوله ها و اتصالات می باشد. در کنار این مزایا اتصالات پلی اتیلن دارای پوشش درونی خاصی می باشند که رسوب کمتری را به خود جذب می کند؛ بنابراین اگر به دنبال لوله و اتصالات باکیفیت و مقاوم هستید، بهتر است اتصالات پلی اتیلن را انتخاب نمایید..

انواع اتصالات لوله کشی و ساختمان

به طورکلی گسترده بودن سیستم های لوله کشی باعث شده است که بتوانیم یک ساختمان را به شکل های مختلف لوله کشی کنیم؛ بنابراین کاملاً طبیعی است که اتصالات بخش های مختلف لوله کشی در ساختمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

اتصالات مغزی

درواقع اگر بخواهیم دو قطعه را هنگام لوله کشی به هم متصل کنیم، معمولاً از اتصالات مغزی استفاده می کنیم. مغزی ها در حقیقت لوله های کوچک هستند که دو طرف آن ها رزوه شده و باعث می شود که بتوان از آن ها برای اتصال لوله ها استفاده کرد. همچنین از دیگر کاربردهای اتصالات مغزی، کم وزیاد کردن قطر لوله ها است؛ بنابراین با استفاده از مغزی می توان دو لوله با قطرهای مختلف را به هم وصل کرد.

مهره ی ماسوره

این نوع از اتصالات را احتمالاً همه ی شما دیده اید! درواقع طراحی مهره ماسوره به صورت سه تکه ای انجام شده و این تکه ها شامل نری و مادگی و همچنین قسمت ارتباط دهنده هستند که با توجه به نوع کاربرد دارای رزوه های مختلفی نیز می باشند. مهره ی ماسوره سه کاربرد بسیار مهم دارد که عبارت اند از:

• قابل استفاده در سیستم های لوله کشی بسته در ساختمان
• برای متصل کردن دستگاه های مختلف مثل آب گرم کن، پکیج دیواری و غیره
• استفاده در شیرهای قطع و وصل کننده

درپوش لوله

درپوش لوله ساده ترین نوع اتصالات ساختمانی می باشد که برای انسداد لوله ها استفاده می شوند. درواقع اگر بخواهیم یک لوله با قطر کم را مسدود کنیم، درپوش های چهارگوشه بهترین گزینه می باشد.

بوشن ها

بوشن یک نوع از اتصالات لوله کشی است که داخل آن به صورت کامل رزوه شده است؛ بنابراین می توان از آن ها برای متصل کردن لوله هایی استفاده کرد که سطح بیرونی آن ها رزوه شده (داخل آن شیارهایی ایجادشده) باشد. انواع بوشن را بر اساس نوع کاربرد به سه دسته تقسیم می شود که شامل:

• بوشن معمولی

اگر بخواهیم دو لوله با قطر یکسان را به هم متصل کنیم از بوشن های معمولی استفاده می کنیم.

• بوشن تبدیل

این نوع بوشن ها برای اتصال دو لوله با سایزهای مختلف کاربرد دارد.

• بوشن رو پیچ توپیچ

بوشن رو پیچ تو پیچ ازجمله اتصالاتی با رزوه ی داخلی و رزوه ی خارجی است و می توان به وسیله ی آن ها مقدار کمی به طول لوله ی اصلی اضافه کرد.

انواع فلنج و واشر

فلنج نوعی صفحه ی چدنی است که می توان از آن برای بستن اتصالات لوله کشی مخصوص استفاده کرد. لازم به ذکر است، نصب فلنچ ها باید با دقت بسیار زیادی انجام شود چراکه اگر پیچ ها به صورت مناسب بسته نشده باشد، ممکن است به لوله کشی آسیب وارد کند.

اتصالات سه راهی

این نوع از اتصالات بسیار پرکاربرد بوده و می توان از آن در تمامی سیستم های لوله کشی ساختمانی استفاده کرد. کاربرد ویژه ی سه راهی ها ایجاد انشعاب های فرعی در مسیر لوله کشی اصلی است. چراکه به وسیله ی این اتصالات می توان آب را به نواحی مختلف ساختمان انتقال داد. به طورکلی سه راهی ها را بر اساس نوع طراحی به سه دسته تقسیم می کنند که عبارت اند از:

• سه راهی تبدیلی

اگر بخواهیم از لوله های با قطر یکسان انشعاب بگیریم باید از سه راهی تبدیل استفاده کنیم.

• سه راهی قائم

به طورکلی اگر لوله های اصلی دارای زاویه ۹۰ درجه باشند و بخواهیم از آن ها انشعاب بگیریم باید از سه راهی قائم یا سه راهی معادل استفاده کنیم. لازم به ذکر است که رزوه های این سه راهی به سمت داخل است.

• سه راهی ۴۵ درجه

همان طور که از نام این نوع از اتصالات مشخص است از آن ها برای انشعاب گرفتن در زاویه های ۴۵ درجه استفاده می شود.

اتصالات چهارراهی

این نوع از اتصالات نیز مانند سه راهی ها برای ایجاد انشعاب و گسترش لوله کشی به نواحی مختلف ساختمان استفاده می شود. تنها تفاوت آن ها بیشتر شدن تعداد انشعاب از سه به چهار است که می تواند کاربردهای منحصربه فردی داشته باشد.

اتصالات زانویی

به طورکلی در سیستم های لوله کشی گاهی لازم است که مسیر لوله ها را تغییر دهیم. به همین منظور از انواع زانویی می توان استفاده کرد؛ بنابراین زانویی ها را نیز می توان در انواع مختلفی تقسیم بندی کرد که شامل:

• زانویی تبدیل

درواقع این نوع از اتصالات برای تغییر مسیر لوله های با قطر مختلف استفاده می شود.

• زانویی ۹۰ درجه

جالب است بدانید که به این نوع از زانویی چپقی نیز گفته می شود و برای تغییر جهت لوله ها به اندازه ی ۹۰ درجه مورداستفاده قرار می گیرند.

• زانویی ۴۵ درجه

اگر بخواهیم مسیر لوله کشی را به اندازه ی ۴۵ درجه منحرف کنیم، از زانویی های ۴۵ درجه استفاده می کنیم. لازم به ذکر است که در این نوع زانویی ها میزان گرفتگی لوله بسیار کم تر از زانویی های ۹۰ درجه است

سخن پایانی

در این مقاله از وبلاگ مجله پله با انواع لوله و اتصالات ساختمانی و کاربرد آن ها آشنا شدیم. همچنین به معرفی برخی از اتصالات مدرن ساختمانی پرداختیم. اما قطعا با گسترش ساختمان سازی و پیشرفت سیستم های لوله کشی، باید اتصالات جدیدتری نیز طراحی شود.

منبع:

سیوان لند،پرشین سازه،پایپ کالا،