مناقصه در ساخت و ساز – انواع، مزایا و معایب

مناقصه چیست؟

مناقصه یک پیشنهاد با قیمت ثابت برای اجرای یک کار یا عرضه محصولات است. در مرحله اول این مناقصه، از پیمانکاران دعوت می شود تا پیشنهادات مهر و موم شده را برای ساخت و ساز یا ارائه خدمات یا اقلام ویژه برنامه ریزی شده در یک بازه زمانی مشخص ارائه کنند. در این مقاله از پله به طور مختصر به فرآیند مناقصه و انواع مناقصه می پردازیم.

انواع مناقصه در ساخت و ساز

مناقصات انواع مختلفی دارد که شامل مناقصه آزاد، مناقصه انتخابی، مناقصه سریالی، مناقصه توافقی می باشد.

1. مناقصه باز

روش اولیه مناقصه مورد استفاده در هر دو بخش خصوصی و دولتی، مناقصه آزاد است. مشتری پیشنهاد مناقصه را در روزنامه محلی با جزئیات مهم در مورد کارهای مورد نظر تبلیغ می کند و از پیمانکاران علاقه مند دعوت می کند.

مزایای مناقصه آزاد

1. سطوح بالای شفافیت و رقابت

2. ایجاد فرصت (برای تعداد قابل توجهی از پیمانکاران) تا مالک بتواند قیمت بهتری دریافت کند.

3. در انتخاب پیمانکاران جانبداری وجود نخواهد داشت.

4. روش سنتی مناقصه است که در سراسر صنایع مهندسی و ساختمانی شناخته شده است.

معایب مناقصه آزاد

1. ممکن است یک لیست مناقصه بزرگ وجود داشته باشد اگر پیمانکاران زیادی برای این کار مناقصه دارند.
2. فرآیند مناقصه زمان بیشتری را مصرف می کند.
3. منبع در حال استفاده ناکارآمد است.
4. در صورت عدم پذیرش کمترین پیشنهاد، پاسخگویی عمومی ممکن است مورد تردید قرار گیرد.
5. می تواند یک پیمانکار بدون تجربه قبلی انتخاب کند
6. رقابت غیرقابل اعتماد.

2. مناقصه انتخابی

مناقصه انتخابی گزینه ای است که برای رفع محدودیت های سیستم مناقصه آزاد ایجاد شده است. این مناقصه به دنبال بهبود کیفیت پیشنهادات دریافتی از طریق حصول اطمینان از اینکه پیمانکاران با تجربه لازم می توانند پیشنهادات را ارائه دهند، می باشد.

مزایای مناقصه انتخابی

1. مراحل مناقصه زمان بسیار کمی می برد.
2. می تواند یک پیمانکار قابل اعتماد و شایسته انتخاب کند.
3. هزینه مناقصه را پایین آورده است.
4. استفاده از منابع مقرون به صرفه.
5. مدیریت بهتر فرآیند مناقصه.
6. فقط از پیمانکاران واجد شرایط برای مناقصه درخواست می شود.

معایب مناقصه انتخابی

1. رقابت کمتر می تواند منجر به سوگیری شود.
2. میزان کار موجود برای سایر پیمانکاران، به ویژه برای پیمانکاران جدید را کاهش می دهد.
3. قیمت مناقصه تقریباً همیشه بیشتر از آنچه در مناقصه آزاد بود است.
4. احتمال تبانی بیشتر است.
5. علاقه مندی ممکن است در طول فرآیند انتخاب کوتاه رخ دهد.

3. مناقصه مذاکره

این فرآیند مناقصه معمولاً در صنایع مهندسی و ساخت و ساز استفاده می شود، جایی که مذاکرات قبل از قرارداد و پس از قرارداد انجام می شود.

مزایای مناقصه مذاکره

1. این شکل از فرآیند مناقصه ساخت و ساز خطر شکست را کاهش می دهد.
2. شرایط خاص، مانند موارد اضطراری یا نگرانی های امنیتی، بهترین جایگزین برای کارفرما هستند.
3. کار در محل کار در اسرع وقت آغاز خواهد شد. زمان مورد نیاز برای انتخاب پیمانکار برای هر کار مناقصه را کوتاه می کند.
4. در مرحله طراحی، پیمانکار ممکن است دانش خود را ارائه دهد.

معایب مناقصه مذاکره

1. هزینه کار احتمالاً بیشتر از هزینه مناقصه رقابتی است.
2. میزان کار در دسترس سایر پیمانکاران را کاهش می دهد.

فرآیند مناقصه چیست؟

مناقصه فرآیند دعوت مناقصه برای پروژه های مهم است که معمولاً توسط نهادهای دولتی استفاده می شود. هدف اولیه فرآیند مناقصه در ساخت و ساز، ریشه کن کردن تعصب و فساد در اعطای قراردادهای ساخت و ساز است.

این یک دعوت از طرف مالک از پیمانکار برای انجام کار خاصی با هزینه معین و در یک بازه زمانی مشخص است. به صورت آگهی مناقصه در روزنامه ها، تابلوهای اعلانات و … درج می شود.

مناقصه به مشتری اجازه می دهد تا قیمت های مختلفی را که توسط پیمانکاران مختلف برای کار ارائه شده است، مقایسه کند. مناقصه همیشه برنده کمترین قیمت پیشنهادی است که در عین حال با تجربه ترین است. فرآیند مناقصه در ساخت و ساز در تعیین پایین ترین و با کیفیت ترین پیشنهاد برای کار بسیار مهم است.

ویژگی های فرآیند مناقصه

1. کلیه پیمانکاران و تامین کنندگان بالقوه پیشنهادات خود را در مهلت مقرر مشتری ارسال می کنند.

2. پیشنهاد باید شامل کلیه اطلاعات لازم در مورد مصالح مورد استفاده، برآورد هزینه پروژه و غیره باشد.

3. پس از پایان مهلت، مشتری کلیه پیشنهادات را بر اساس مجموعه ای از معیارهای تعیین شده مانند قیمت و کیفیت ارزیابی می کند.

4. فرآیند مناقصه با دعوت به مناقصه یا درخواست مناقصه (RTF) شروع می شود و با یک روش ارزیابی عمومی خاتمه می یابد که در آن یکی از شرکت هایی که پیشنهاد داده است برنده پروژه یا قرارداد می شود.

5. مناقصه ها به طور گسترده در رسانه های مختلف قبل از اینکه مشتری آنها را عرضه کند به بازار عرضه می شود.

مراحل درگیر در فرآیند مناقصه

فرآیند مناقصه ساخت و ساز شامل مراحل زیر است:

مرحله پیش مناقصه
مرحله آگهی مناقصه
اختتامیه مناقصه
فرآیند افتتاح مناقصه
فرآیند ارزیابی مناقصه
انتخاب برنده مناقصه

1. مرحله قبل از مناقصه

هنگامی که مشتری در مرحله پیش از مناقصه مفهومی داشته باشد، مشتری یک مشاور را برای بحث بیشتر در مورد پروژه استخدام می کند.

مشاور مشاوره می دهد، مناقصه و قرارداد را مدیریت می کند و همچنین ایده را به عمل تبدیل می کند. در این مرحله، مشتری و مشاوران در مورد محدوده، جدول زمانی و بودجه بحث خواهند کرد.

مرحله پیش مناقصه اولیه و مهمترین مرحله است زیرا مرحله بعدی یک پروژه را آغاز می کند. در صورت عدم موفقیت در مرحله پیش مناقصه، پروژه تکمیل نخواهد شد.

2. مرحله آگهی مناقصه

آگهی مناقصه به عنوان اطلاعیه مناقصه نیز شناخته می شود. مناقصه در روزنامه محلی منتشر خواهد شد. الزامات اساسی زیر باید در آگهی مناقصه درج شود:

عنوان پروژه
هزینه اسناد مناقصه
پیمانکار، سر، و زیر سر همه مورد نیاز است.
محل، تاریخ و زمان دریافت اسناد مناقصه.
محل، تاریخ و زمان تسلیم اسناد مناقصه

3. بسته شدن مناقصه

زمان و تاریخ پایان مناقصه در آگهی مناقصه درج خواهد شد. در صورتی که پیمانکاران در زمان و تاریخ معینی پیشنهادات خود را ارائه ندهند، فرض بر این است که پیمانکاران از مناقصه خودداری کرده اند.

مدت اعتبار مناقصه نیز در آن لحظه آغاز می شود. اگر پیمانکاران دیگر علاقه ای به رقابت برای مناقصه ندارند، می توانند در این مرحله اوراق مناقصه خود را پس بگیرند. در این مدت مشاوران هر یک از پیشنهادات را بررسی و ارزیابی می کنند.

4. فرآیند گشایش و ارزیابی مناقصه

نقشه برداران کمیت معمولاً مناقصه را مدیریت می کنند. برای اطمینان از یکپارچگی فرآیند رقابتی، پیشنهادات باید به طور منصفانه، مداوم و بدون تعصب نسبت به ارائه دهندگان خاص ارزیابی شوند.

مناقصه ها معمولا بر اساس مجموعه ای از معیارهای از پیش تعیین شده داوری می شوند. ارزیابی مناقصه باید در اسرع وقت پس از باز شدن مناقصه تکمیل شود.

نقشه بردار کمیت گزارشی را برای تشریح نتایج ارزیابی در قالب جداول و نمودار تهیه می کند. در نهایت، نقشه‌بر مقدار توصیه می‌کند که به نظر او کدام مناقصه‌دهنده برای این کار مناسب‌تر است.

5. برنده مناقصه

یک تیم ارزیابی هر مناقصه را بررسی می کند و پیشنهاد می کند که کدام مناقصه بیشترین ارزش را برای پول دارد. مرجع مناقصه گزار با مناقصه گران برنده و ناموفق تماس خواهد گرفت و کار را تحویل می دهد.

مجری مناقصه اطلاعیه نتایج مناقصه را به صورت نامه ای تولید می کند و پس از تصمیم گیری نهایی در مورد اعطای مناقصه به پیمانکار خاص، آن را برای کلیه پیمانکاران شرکت کننده ارسال می کند.

زمانی که مشتری یا دولت مناقصه ای را پذیرفت، برای هر دو طرف الزام آور است. به این معنی که آژانس یا شرکتی که برنده مناقصه شده است باید کالا یا خدمات را به صورت توافقی تحویل دهد.

مزایای فرآیند مناقصه

1. بدون وابستگی و رعایت خویشاوندی

مناقصه ها یا پیشنهادها بر اساس معیارهای تعیین شده مانند قیمت، کیفیت و ارزش برای پول بررسی می شوند. به عبارت دیگر، شرکتی که بالاترین کیفیت محصول یا خدمات را با کمترین قیمت ارائه دهد، به دلیل اینکه اکثر اسناد مناقصه در صحن علنی بررسی و ارزیابی می شود، قرارداد منعقد می شود.

2. ارزش برای پول

از دیدگاه مشتری، مناقصه ها بهترین ارزش را برای پول خرج شده فراهم می کنند. این به دلیل توانایی مشتری برای انتخاب از بین مجموعه بزرگی از تامین کنندگان ممکن است که می توانند بهترین محصول یا خدمات را با کمترین قیمت ارائه دهند.

شرکت، مؤسسه یا سازمان را قادر می‌سازد تا در پول خود صرفه‌جویی کند، بدون اینکه کیفیت را به خطر بیندازد. در نتیجه، علیرغم زمان بر بودن، مناقصه یک رویه بلند مدت سودآور از دیدگاه یک سازمان است.

3. رقابت را تشویق می کند

روند مناقصه بازار رقابتی را ترویج می کند. این به این دلیل است که هر پروژه به بسیاری از پیمانکاران، شرکت ها یا تامین کنندگان احتمالی اجازه می دهد تا در آن مناقصه کنند.

و از آنجایی که انتخاب بر اساس کیفیت و قیمت انجام می شود، هر پیشنهاد دهنده تمام تلاش خود را می کند تا ناکارآمدی ها و مازاد کارها را تا حد امکان حذف کند تا هزینه ها را کاهش داده و کیفیت را افزایش دهد.

کل این فرآیند رقابت سالم در بازار را ترویج می‌کند و از رضایت و تنبلی جلوگیری می‌کند و خلاقیت و ایده‌های جدید را ارتقا می‌دهد.

4. ورود آسانتر

روند مناقصه ورود شرکت های جدید به بازار یا یک صنعت خاص را آسان تر و ساده تر می کند. زیرا قراردادهای تحت این سیستم بر اساس معیارهای از پیش تعیین شده و عینی داده می شود.

در نتیجه، حتی یک ورود جدید به بازار بدون ارتباط یا تماس با صنعت ممکن است با ارائه بهترین ارزش برای پول مشتری، قراردادی معتبر و پرسود را به دست آورد.

در نتیجه، این روش به شرکت‌های جدید کمک می‌کند تا به سرعت در بازار یا صنعت جایگاه خود را ایجاد کنند و موانع سنتی ورود را به شدت کاهش دهند.

معایب فرآیند مناقصه

1. استفاده از مواد کم هزینه و کم کیفیت و/یا نیروی کار

پیمانکاری که مجبور به اجرای فرآیند مناقصه رقابتی است ممکن است برای حفظ حاشیه سود معقول هزینه ها را پایین نگه دارد. استفاده از نیروی کار و مواد ارزان تر یکی از روش هایی است که پیمانکار ممکن است هزینه ها را کاهش دهد. اگر کار و مواد ارزان‌تر از کیفیت پایین‌تری برخوردار باشند، مشتری احتمالاً کالاها یا خدمات پایین‌تری را دریافت می‌کند.

2. میانبر برای ایمنی:

الزامات ایمنی زمینه دیگری است که ممکن است پیمانکاران برای کاهش هزینه ها انگیزه داشته باشند. هزینه های ایمنی قرارداد ممکن است به سرعت از کنترل خارج شود. کاهش هزینه های ایمنی یک روش قطعی برای پایین نگه داشتن قیمت پیشنهادی است.

3. مناقصه رقابتی می تواند بسیار وقت گیر باشد

وقتی دولت و همچنین شرکت‌های خصوصی از مناقصه رقابتی استفاده می‌کنند، اعطای پیشنهاد می‌تواند سال‌ها طول بکشد. در نتیجه، مشتریان ممکن است مجبور شوند برای مدت زمان بسیار طولانی منتظر بمانند.

4. مناقصه گران در حال تهدید هستند

مناقصه گران واقعی گاهی تهدید می شوند و از ارائه پیشنهادات خود منع می شوند.

5. حاشیه سود ناکافی برای سرمایه گذاری تحقیق و توسعه، فناوری مدرن یا تجهیزات

مناقصه رقابتی ممکن است یک پیمانکار را مجبور کند که حاشیه سود نسبتاً کمی را بپذیرد. به دلیل این حاشیه‌های ضعیف، یک پیمانکار ممکن است پول کمی برای صرف تحقیق و توسعه، فناوری جدید و تجهیزات داشته باشد.

سخن پایانی:

ساخت و ساز فرایندی پیچیده است و شروع این روند با برگزاری مناقصه و انتخاب بهترین خدمات دهنده میباشد . که اگر در انتخاب آن بی دقتی صورت گیرد ، باعث بروز مشکلات و بعضا تعطیلی پروژه خواهد شد و کارفرما را درگیر پرونده های حقوقی میکند که مجبور است سالها راه دادگاه را طی کند تا شاید ..شاید بتواند به حق خود برسد. لذا فرایند مناقصه را جدی بگیرید.

منبع: دیلی سیویل