ایجاد پایداری مناسب در هنگام تخریب، گودبرداری و اجرای سازه نگهبان یکی از مراحل مهم ساخت و سازهای شهری و یكی از كارهای پیچیده و خطرناك مهندسی به شمار می رود كه به منظور حفظ جان انسان های داخل و خارج از گود، ساختمان های مجاور و فراهم آوردن شرایط ایمن و مطمئن جهت انجام كار می بایستی دیواره های آن بوسیله سازه های نگهبان مهاربندی و پایدار سازی شود.
لذا باتوجه به اهمیت موضوع، در این مقاله به صورت مفصل به شرح جزئیات و نکات ضروری گودبرداری پرداخته‌ایم . با پله همراه باشید.
گودبرداری چیست؟
عملیات گودبرداری یا پی‌کنی یک عملیات خاکبرداری برای کندن محل پی ساختمان است که در همه مراحل آن، آن دسته از خاک‌هایی که چسبندگی مناسب‌تری دارند، به لحاظ اقتصادی برای گودبرداری به‌صرفه‌تر هستند. گودبرداری باید بر اساس نقشه و مشخصات و دستورالعمل ناظر و در ابعاد و اندازه‌ای که در نظر گرفته شده انجام شود.
گودبرداری ساختمان چیست؟
به هر گونه عملیاتی که در آن خاکبرداری و حفاری برای برداشتن سطح طبیعی زمین انجام می‌شود، گودبرداری ساختمان می‌گویند و این گودبرداری بر اساس اهداف مختلفی انجام می‌شود. برای مثال خاکبرداری به‌منظور تخریب یک ساختمان قدیمی و ساخت سازه جدید یا حفر کانال‌ها و مخازن زیر زمینی و رسیدن به خاک بکر..
گودبرداری ساختمان از جمله خطرناک‌ترین کارهای عملیات خاکی در مهندسی است که به همین دلیل هم دیوارهای گود باید توسط سازه نگهبان مهاربندی شوند تا افراد و ساختمان‌های اطراف از امنیت کافی برخوردار شوند.
خاکبرداری و گودبرداری
گودبرداری که در اصطلاح عامیانه به آن خاکبرداری نیز گفته می‌شود، عملیاتی است که در آن خاک از سطح و همچنین عمق زمین برداشته می‌شود. منظور از خاکبرداری در یک عملیات ساختمانی برداشتن خاک‌های محوطه، گودبرداری فونداسیون ساختمان‌ها و محل ابنیه فنی تأسیسات و برداشتن خاک از منابع قرضه با تجهیزات، وسایل و ماشین‌آلات تا اندازه موردنیازی است که در نقشه‌های اجرایی و دستورالعمل‌های مربوط وجود دارد.
سازه نگهبان چیست؟ الزامات، انواع و کاربردها
انواع روش های خاکبرداری و تخریب
بررسی مراحل اجرایی ساخت ساختمان
هدف از گودبرداری
انجام گودبرداری می‌تواند با چند هدف دنبال شود که از اصلی‌ترین آن دستیابی به خاک سفت و بکر است و از دیگر دلایل آن عبارت‌اند از: پایین آوردن مرکز ثقل سازه، قرارگیری فونداسیون در محل امن و دور از سیل و یخ‌بندان به همین دلیل هم این کار، یک فعالیت ژئوتکنیکی به‌حساب می‌آید.
انواع گودها
مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان گودها را به 2 دسته زیر تقسیم کرده است :
گودهای دائمی
گودهای موقت : گودهایی که به منظور اجرای عملیات ساختمانی احداث می شوند عموماً از این دسته می باشند .
پایش در گودبرداری
باتوجه‌به اینکه با انجام عملیات خاکبرداری تعادل اولیه خاک بر هم می‌ریزد، و با به‌وجودآمدن تنش در آن دچار تغییرات محسوسی می‌شود، هم‌زمان با ایجاد سازه نگهبان در گود، با چند روش بر گود نظارت می‌شود که به شرح زیر است:
پایش چشمی:
در پایش چشمی بررسی‌های دوره‌ای به‌منظور شناسایی هر گونه تغییر و تحرک و جابه‌جایی و نشت زمین و دیوار ساختمان‌ها انجام می‌شود که در این روش، کارشناس پایش در چند دوره زمانی نواحی اطراف گودبرداری اعم از خیابان‌های مجاور، ساختمان‌های اطراف، حیاط املاک مجاور و دیواره‌های آن را بررسی کرده و گزارش می‌کند که در این میان تهیه عکس‌های دوره‌ای نیز می‌تواند کمک بسیاری کند.
پایش رفتار سازه با استفاده از ابزاردقیق:
در این روش ابزاردقیقی برای تغییر شکل ایجاد شده و مقادیر آن در نقاط مناسبی از سازه نگهبان و دیواره‌های گودبرداری نصب می‌شود که از جمله این ابزار به کرنش‌سنج (Strain gage) و انحراف سنج (Inclinometer) می‌توان اشاره کرد که به‌صورت پیوسته عملیات داده‌برداری را انجام می‌دهند.
پایش رفتار سازه با روش ژئودتیک: در این روش پایش با استفاده از عملیات خاص در نقشه‌برداری و لوازم دقیق مهندسی مانند دوربین‌های نقشه‌برداری و کالیبره کردن دستگاه‌ها میزان جابه‌جایی و تغییرات مورد سنجش قرار می‌گیرد.
انواع خاکبرداری و گودبرداری ساختمان
در ادامه انواع مختلف روش‌های گودبرداری تشریح شده‌اند.
گودبرداری حفاظت شده (مهاربندی شده)
در شرایطی که جنس خاک، پارامترهای خاک، عمق گودبرداری (کم‌عمق) و عدم وجود ساختمان‌های مجاور (عدم وجود سربار بر گود) باعث پایدار ماندن گود بعد از گودبرداری شود، در این صورت نیازی به اقدامی جهت پایدار ماندن گود نیست.
گودبرداری حفاظت نشده (مهاربندی نشده)
در شرایطی مانند سست بودن خاک که برای اجرای عملیات عمرانی پس از حفاری نیاز به پایدارسازی گود باشد، مهندس طراح روشی برای پایدارسازی گود انتخاب می‌کند.
فاکتورهای مهم در انتخاب نوع روش گودبرداری
یک گودبرداری اصولی با درنظرگرفتن شرایط پروژه ممکن است که دارای ویژگی‌های زیر است.
باتوجه‌به شرایط ژئوتکنیکی خاک، نوع پروژه و وضعیت تراز آب زیرزمینی، مناسب‌ترین و ایمن‌ترین روش بین سایر روش‌های گودبرداری باشد.
از تأسیسات و ساختمان‌های مجاور و همچنین تأسیسات زیرزمینی موجود بیشترین حفاظت به عمل آید.
باتوجه‌به شرایط ژئوتکنیکی خاک، نوع پروژه و وضعیت تراز آب زیرزمینی، مناسب‌ترین و اقتصادی‌ترین روش مهار گود انتخاب شود.
کمترین نیاز به اقدامات نگهداری در زمان بهره‌برداری به‌خصوص برای پروژه‌هایی که مدت‌زمان زیادی امکان بکفیل (پر کردن و کوبش خاک) نمودن گود وجود ندارد داشته باشد.
نکات پیش از گودبرداری
۱) اعلام تاریخ شروع عملیات گودبرداری ۷۲ ساعت پیش از شروع عملیات در کارتابل نظام مهندسی.
۲) قبل از آغاز عملیات گودبرداری، بایستی صلاحیت و سوابق اجرایی پیمان کار گودبرداری توسط ناظر بررسی و تایید گردد. در این مرحله طرح گودبرداری و روش عملیات نیز با مجری ذیصلاح بررسی نهایی شده و روش اجرا به همراه برنامه زمان بندی به تایید ناظر می رسد. عملیات خاک برداری و گودبرداری باید با رعایت کامل مقررات ملی ساختمان و استانداردهای ایمنی نظیر حفاظت و ایمنی کارگاه های ساختمانی، مبحث دوازدهم و بیستم اجرا گردد.
کارگاه ساختمانی
۳) کارگاه ساختمانی به طور مطمئن و ایمن محصور و در اطراف آن تابلوها و علائم هشداردهنده که در شب و روز برای عابرین قابل رویت باشد نصب شود.
۴) کارگران و سایر عوامل اجرایی انتخاب شده برای عملیات گودبرداری باید دارای پروانه اشتغال یا مهارت فنی و گواهی ویژه در حدود صلاحیت مربوطه باشند.
سلامت کارگران
۵) برای تامین سلامت و بهداشت کارگران، وسایل و تجهیزات لازم در اختیار آنان قرار داده شود و چگونگی استفاده از وسایل نیز به آنها آموزش داده شود.
۶) کلیه ی انشعابات آب، برق و گاز ساختمان قبل از شروع عملیات تخریب و گودبرداری باید قطع گردد و یا در صورت لزوم سالم سازی، محدود و نگهداری شود به طوری که راه های دسترسی به آنها و شیر آتش نشانی محفوظ بماند و هماهنگی های لازم با سازمان های مربوطه انجام شود.
تاسیسات زیرزمینی
۷) بررسی و مطالعه ی تاسیسات زیرزمینی احتمالی در محل: موقعیت تاسیسات زیرزمینی از قبیل کانال های فاضلاب، قنوات قدیمی، لوله کشی آب و گاز، کابل های برق، تلفن و … که ممکن است در حین عملیات گودبرداری و خاکبرداری موجب بروز خطر و حادثه یا خود دچار خسارت شوند، بررسی و شناسایی شوند و با همکاری سازمان های ذیربط، نسبت به تغییر مسیر دائم یا موقت و همچنین در صورت قطع جریان آنها اقدام شود. در صورتی که تغییر مسیر یا قطع جریان برخی از تاسیسات امکان پذیر نباشد، باید با همکاری سازمان های مربوطه و به طرق مقتضی نسبت به حفاظت آنها اقدام شود.
بررسی چاه ها
۸) بررسی و مطالعه ی چاه های آب و فاضلاب و قنوات، اعم از متروکه و یا فعال، در محل.
۹) بازرسی ساختمان های مجاور گود: دستورات لازم برای تخلیه ی آب استخرها و کالاهای انبارها، به ویژه کالاهای سنگین یا قابل اشتعال، وسایل و ماشین آلات مرتعش با بار دینامیکی (در صورت لزوم)
۱۰) بررسی مقاومت و نوع خاک منطقه با مشاهده گزارش مطالعات ژئوتکنیک و مکانیک خاک.
۱۱) بررسی ساختمان ها و معابر مجاور و نصب وسایل پایش بر روی آنها (قبل از شروع گودبرداری، در صورتی که املاک مجاور قدیمی بوده و یا امکان بروز حادثه وجود داشته باشد حتماً «تامین دلیل» برای ساختمان های اطراف بگیریم).
۱۲) بررسی وجود باغ، باغچه یا زمین زراعی دایر در مجاورت گود.
آماده کردن تجهیزات
۱۳) آماده کردن کلیه ی تجهیزات و لوازم و دستگاه های مورد نیاز برای اجرای عملیات گودبرداری.
۱۴) خارج نمودن کلیه ی اشیاء زائد از قبیل سنگ، تخته، ضایعات ساختمانی و موانع از محل.
۱۵) تمام کارگرانی که در عملیات خاکی مشغول به کار می شوند باید تجربه کافی داشته باشند و اشخاص ذیصلاح بر کار آنان نظارت کنند. همچنین سایر افراد از جمله رانندگان و اپراتورهای ماشین آلات و تجهیزات مربوطه، باید اشخاص ذیصلاح و داری کارت مهارت و سلامت باشند.
۱۶) توجیه ساکنان ساختمان های مجاور با هشدارهای ایمنی مورد نیاز جهت تخلیه ساختمان ها در صورت احساس خطر ریزش (همچون سر و صدای غیر متعارف، ترک احتمالی، باز و بسته نشدن درب ها و پنجره ها و …)
نکات مهم قبل و هنگام گودبرداری
شروع گودبرداری مستلزم رعایت یک سری اصول و استانداردهایی است که در زیر مهمترین آنها آورده شده است.
مهندس اجرا، مهندس ناظر و سایر عوامل فنی حاضر در پروژه، باید نسبت به مراحل گودبرداری ساختمان و چگونگی ساخت قطعات سازه نگهبان (در صورت لزوم) از قبیل قطعات درجا ریز و پیش‌ساخته که در ادامه بیان خواهد گردید آگاه باشند.
انتخاب روش تخریب
انتخاب روش تخریب باید بادقت انجام پذیرفته و عملیات تخریب ساختمان ساختگاه پروژه تحت نظارت مهندس ناظر انجام شود.
قبل از انجام عملیات تخریب در ساختگاه ضروری است انشعابات تأسیسات مکانیکی و برقی موجود در آن با کسب مجوز از مراجع ذیربط و با نظارت کارشناس فنی مربوطه قطع شود.
قبل از انجام عملیات تخریب در ساختگاه پروژه، بایستی چاه‌های فاضلاب موجود در آن را شناسایی و آنها را با مواد مناسب پر نمود. چنانچه عمق این چاه‌ها بیش از عمق گودبرداری ساختگاه باشد لازم است این چاه‌ها با ملات سیمانی پر شود.
هشدارهای کافی در خصوص خطرات ناشی از تخریب به ساکنین ساختمان‌های مجاور داده شوند.
در صورت امکان، مکان دیگری را برای سکونت ساکنین ساختمان‌های مجاور پیش‌بینی و آنجا را تخلیه نمود.
تابلوهای هشداردهنده لازم برای عدم عبور عابرین و عدم پارک یا عبور خودرو در اطراف محوطه گودبرداری در مکان‌های مناسب نصب شود.
حصارکشی
حصارکشی مناسب در اطراف دیواره گودبرداری در فواصل مناسب ایجاد شود و حتی‌المقدور بایستی دیوارهای سنگین اطراف گود را قبل از گودبرداری تخریب کرد.
ساختمان‌های مجاور از لحاظ احتمال نشست مورد بررسی قرار گرفته و در صورت لزوم مقاوم‌سازی گردند.
بایستی از آبیاری غرق آبی باغچه‌های مجاور جلوگیری به عمل آید.
کانال‌ها، جداول، آبروها و تأسیسات انتقال آب و فاضلاب کنار معابر مجاور گودبرداری شناسایی و چنانچه احتمال ریزش آب به درون دیوار گودبرداری وجود دارد با ایجاد عایق مناسب آب‌بند شوند.
قبل از تخریب و گودبرداری، بایستی ساختمان‌های مجاور را در برابر خطرات مالی و جانی و مسئولیت مدنی و شخص ثالث و… بیمه کرد.
خطوط انتقال از قبیل آب، برق، گاز و … شناسایی و در عملیات گودبرداری موارد ایمنی لازم برای آنها اعمال شود
مسائل ایمنی کارگاه در حین گودبرداری
عملیات تخریب و گودبرداری تحت نظارت مهندس ناظر یا دستگاه نظارت، توسط مجری ذیصلاح صورت پذیرد
به‌طور روزانه آمار کارگران کارگاه ثبت گردد
همواره افسر ایمنی در تمام مراحل گودبرداری ساختمان حضور داشته باشد
سیستم اعلام خطر (آژیر خطر) به‌طور مناسب نصب گردد
گودبرداری به‌صورت مرحله‌ای به شکلی که در نقشه‌های اجرایی آمده با استفاده از ماشین‌آلات مخصوص یا روش دستی انجام پذیرد
در حین گودبرداری باید روش‌های مرحله‌ای طراحی‌شده عیناً اجرا گردد
در هیچ مرحله‌ای از گودبرداری و اجرای سازه نگهبان نباید دیواره گودبرداری برای مدت زمان طولانی رها گردد و مراحل گودبرداری ساختمان به‌سرعت انجام گردد
سازه‌های اطراف و سازه‌های نگهبان پیوسته مورد بازرسی قرار بگیرند
بازرسی پیوسته دیوار گود از لحاظ وجود و یا نشت رطوبت بسیار اهمیت دارد
استقرار وسایل نقلیه (سنگین و سبک)، تجهیزات کارگاهی از قبیل کانکس و تجهیزات در نزدیکی گود ممنوع است. این فاصله بسته به جنس خاک گود و وزن وسایل مستقر متغیر می‌باشد و توسط طراح و با تأیید مهندس ناظر تعیین می‌گردد
کارگاه از نظر روشنایی در شب می‌بایست تحت پوشش کامل بوده و در زمان تعطیلی کار نیز بازرسی دیواره‌های گود انجام پذیرد
گودبرداری هنگام بارش سنگین و یا سیلاب محلی بهتر است انجام نگیرد
اجرای سازه‌های نگهبان توسط افراد کارآزموده انجام پذیرد
همواره باید وقوع حادثه را قریب‌الوقوع دانست و آمادگی امدادرسانی به نیروهای مصدوم احتمالی را در حین گودبرداری داشت
نکات ایمنی در هنگام گودبرداری
ایمنی در گودبرداری حرف اول را می‌زند. در ادامه به مهمترین نکات ایمین در اجرای گودبرداری اشاره شده است.
عملیات تخریب و گودبرداری تحت نظارت مهندس ناظر یا دستگاه نظارت، توسط مجری ذیصلاح صورت گیرد.
به طور روزانه آمار کارگران کارگاه ثبت شود.
حضور افسر ساختمان
همواره افسر ایمنی در تمام مراحل گودبرداری ساختمان حضور داشته باشد.
سیستم اعلام‌خطر (آژیر خطر) به طور مناسب نصب شود.
گودبرداری به‌صورت مرحله‌ای به شکلی که در نقشه‌های اجرایی آمده با استفاده از ماشین‌آلات مخصوص یا روش دستی انجام پذیرد.
در حین گودبرداری باید روش‌های مرحله‌ای طراحی‌شده عیناً اجرا شود.
رها نکردن دیواره
در هیچ مرحله‌ای از گودبرداری و اجرای سازه نگهبان نباید دیواره گودبرداری برای مدت‌زمان طولانی رها شود و مراحل گودبرداری ساختمان به‌سرعت انجام شود.
سازه‌های اطراف و سازه‌های نگهبان پیوسته مورد بازرسی قرار گیرند.
بازرسی پیوسته دیوار گود از لحاظ وجود و یا نشت رطوبت بسیار اهمیت دارد.
استقرار وسایل نقلیه (سنگین و سبک)، تجهیزات کارگاهی از قبیل کانکس و تجهیزات در نزدیکی گود ممنوع است. این فاصله بسته به جنس خاک گود و وزن وسایل مستقر متغیر است و توسط طراح و با تأیید مهندس ناظر تعیین می‌شود
کارگاه از نظر روشنایی در شب باید تحت پوشش کامل بوده و در زمان تعطیلی کار نیز بازرسی دیواره‌های گود انجام شود
گودبرداری هنگام بارش سنگین و یا سیلاب محلی بهتر است انجام نشود.اجرای سازه‌های نگهبان توسط افراد کارآزموده انجام شود.همواره باید وقوع حادثه را قریب‌الوقوع دانست و آمادگی امدادرسانی به نیروهای مصدوم احتمالی را در حین گودبرداری داشت.
خطرات حفاری و گودبرداری غیر اصولی ساختمان
همانطور که گفته شد با ورود افراد غیر متخصص و بی تجربه به بحث ساخت و ساز شهری ، در سالهای اخیر شاهد ریزش گودهای عمیق یا کم عمق زیادی در شهرهای مختلف کشور بودیم. شاید بتوان ریشه این حوادث را در این باور غلط دانست که ، انجام آزمایشات ژئوتکنیک و اجرای سازه نگهبان در نظر این افراد ، کاری عبث و هزینه اضافی می باشد .
اما باید توجه کنیم که خاک موجودی است با رفتارهای شناخته نشده و غیر قابل پیش بینی که در صورت حرکت ، هیچ قدرتی توان مقابله آنرا نداشته و می تواند خسارات مالی و جانی سنگینی را در بر داشته باشد .
صاحبکار ، مجری ذیصلاح ، ناظر سازه ، طراح ، شهرداری و سازمان استان جزو کسانی هستند که در صورت ریزش گود و بروز خسارت می بایست به مراجع قضایی پاسخگو باشند .
مراحل اجرای گودبرداری
شاید همه موارد ذکر شده بر اثر عدم برنامه‌ریزی در اجرای عملیات گودبرداری رخ ندهد؛ اما کافی است یک، دو یا چند مورد اتفاق بیفتد و گودبرداری در مدت زمانی بیش از مدت واقعی و با هزینه‌‌ای بیشتر تمام شود.
مرحله اول
اولین قدم در اجرای عملیات گودبرداری محاسبه حجم گود است. برای این مرحله ابتدا باتوجه‌به مندرجات نقشه فونداسیون و برش‌های طولی و عرضی حجم گود محاسبه می‌شود.
مرحله دوم
دومین قدم از گودبرداری به‌منظور اجرای سازه نگهبان مشخص‌کردن مرز بین گودبرداری با ماشین و کندن مابقی زمین طبیعی گود به‌صورت دستی است.
قدم دوم مختص زمینی است که در همسایگی آن ساختمان‌های ساخته شده قرار گرفته یا عمق گود زیاد باشد و یا خاک محل فاقد چسبندگی لازم بوده و به‌محض گودبرداری و ایجاد دیواره خاکی (ترانشه) سطح دیواره با قرارگرفتن در معرض هوا شروع به خشک‌شدن کند و رطوبت طبیعی خود را از دست دهد و با ازدست‌دادن رطوبت سطحی در عمقی مشخص، تا همان عمق ورق شده و از دیواره جدا شود و به داخل گود سقوط کند.
از این روش برای گودهای تا عمق چهار متر استفاده می‌شود و چنانچه عمق گود زیاد باشد برای جلوگیری از حرکت افقی خاک و ریزش، دیواره به‌صورت پله‌‌ای قطع می‌شود که این باقی‌مانده گودبرداری هم‌زمان با اجرای سازه نگهبان برداشت می‌شود و در گودهای بزرگ که امکان حضور و تردد ماشین‌آلات فراهم است کار با ماشین‌آلات به اتمام می‌رسد و در غیر این صورت گودبرداری با نیروی انسانی تمام خواهد شد.
مرحله سوم
مرحله سوم از اجرای گودبرداری به‌منظور پیاده‌سازی انواع سازه‌های نگهبان انتخاب و به‌کارگیری ماشین‌آلات مناسب با مکان خاکبرداری است.
پس از پایان کار گودبرداری ماشینی تا مرز مشخص شده توسط مهندسین مجری و ناظر، مرحله دوم خاکبرداری که گاهی با ماشین‌آلات و گاهی به‌صورت دستی صورت می‌گیرد، آغاز می‌شود.
این مرحله معمولاً توأم با اجرای سازه نگهبان است، همگام با آن پیش می‌رود و پس از اجرای سازه نگهبان آخرین مرحله از خاکبرداری دیواره گود، چنانچه دیواره گود کم‌ارتفاع و تا چهار متر باشد با کشیدن یک‌لایه گچ روی دیواره و اگر گود عمیق باشد با ملات ماسه و سیمان به‌صورت پاششی با دستگاه اندود می‌شود (شات‌کریت).
اگر هنگام گودبرداری پدیده ریختن خاک دیواره به داخل گود اتفاق بیفتد توسط ماشین‌آلات یا نیروی انسان (با دست) خاک سقوط کرده به خارج از پی انتقال می‌یابد، اما معمولاً پس از اتمام خاکبرداری، در حین اجرای بتن مگر، در حین اجرای آرماتوربندی، بعد از قالب‌بندی، بعد از اتمام آرماتوربندی و یا در حین بتن‌ریزی می‌افتد و انتقال خاک سقوط کرده به بیرون در موارد بالا مستلزم هزینه و زمان مازاد است.
مثلاً دیده شده است که خاک بر روی آرماتورهای بافته شده سقوط کرده و برای بیرون‌کشیدن آن از نیروی انسانی استفاده گردیده که جهت رفع این نقص زمان و هزینه‌‌ای مازاد صرف شده است.
مرحله چهارم
چهارمین قدم برداشت قسمت‌های زمین گودبرداری نشده در اضلاع مشترک با ساختمان‌های مجاور است.
مرحله پنجم
پنجمین قدم اجرای سازه نگهبان است.
پایدارسازی و مقاوم‌سازی در گودبرداری
در مواردی نیز هنگام گودبرداری به توده‌های خاک کم مقاومت و تراکم‌پذیر برخورد می‌شود که تمام یا قسمتی از کف گود را دربر می‌گیرد.
در چنین مواردی بنا به تشخیص مهندسین ناظر و مجری و نیز هماهنگی با آزمایشگاه مکانیک خاک در خصوص نظرخواهی یا انجام آزمایش، برداشت توده‌های خاک نامناسب یا همان گودبرداری تا رسیدن به زمین مقاوم ادامه پیدا می‌کند.
به عبارتی حجم‌های مازاد برداشت شده، تا تراز زیر فونداسیون با مواد و مصالح مقاوم و تراکم‌ناپذیری مانند لاشه‌سنگ و ملات ماسه سیمان به‌صورت غوطه‌ای، بتن دارای دانه‌بندی با اسلامپ و عیار مناسب، خاک دارای چسبندگی مناسب (حاوی خاک رس) و دانه‌بندی‌شده با سنگ‌دانه بزرگ، کوچک و طبیعی یا مصنوعی، پر می‌شود.
اگر در محیط پیرامونی پروژه، ساختمانی وجود نداشته باشد عملیات گودبرداری نسبت به زمینی که در مجاور آن ساختمان است، کم‌خطر محسوب می‌شود.
توجه به نوع سازه و ارتفاع ساختمان
نوع سازه و ارتفاع ساختمان‌های مجاور، با نوع سازه نگهبان نسبت مستقیم دارند. وزن سازه بتنی از وزن سازه فولادی بیشتر است و هر چقدر تعداد طبقات بیشتر باشد وزن ساختمان بیشتر خواهد بود؛ لذا این پارامترها به انضمام جنس زمین زیر ساختمان‌های مجاور در محاسبه و طراحی سازه نگهبان نقش اساسی دارند.
گودبرداری نیاز به برنامه‌ریزی دارد و چنانچه بدون برنامه‌ریزی صورت گیرد راندمان کار گودبرداری پایین می‌آید و پیامد آن به درازا کشیدن زمان اجرا، بالارفتن هزینه اجرا، بروز خطرات و آسیب‌هایی متوجه گود و نیروی انسانی مرتبط با آن را به دنبال خواهد داشت.
انواع روش پایدارسازی در گودبرداری
مهندس بر حسب نیاز از روش‌های پایدارسازی گود را بسته به جنس خاک پروژه، سربار ناشی از سازه‌های مجاور گود، محدودیت‌های اجرایی، شرایط آب زیرزمینی، شرایط آب‌وهوایی یکی از روش‌های پایدارسازی زیر را انتخاب می‌کند.
دیواره‌های مهاربندی‌شده توسط المان‌های کششی
روش دیواره‌های مهاربندی‌شده توسط دیوار دیافراگمی
دیواره‌های مهاربندی‌شده توسط انکراژ
دیواره‌های مهاربندی‌شده توسط دوخت به پشت
روش دیواره‌های مهاربندی‌شده توسط المان‌های افقی و مایل
شیب‌دار کردن
دیواره‌های مهاربندی‌شده توسط خرپا
روش دیواره‌های مهاربندی‌شده توسط شمع‌های درجا
دیواره‌های مهاربندی‌شده توسط سپرکوبی
دیواره‌های مهاربندی‌شده توسط نیلینگ
روش دیواره‌های مهاربندی‌شده توسط میکروپایل
خطرات موجود در حفاری و گودبرداری:
1- ریزش دیواره ها و سقوط آوار ( مهمترین و پرریسك ترین خطر در محیط های حفاری و گودبرداری می باشد )
2- خفگی ناشی از كمبود اكسیژن
3- خطرات ناشی از برخورد و ایجاد صدمات به تأسیسات زیر زمینی همانند گاز، برق ،آب و …
4- مسمومیت ناشی از استنشاق بخارات و گازهای سمی
5- سقوط از ارتفاع
ماشین آلات اصلی گودبرداری
بیشترین حجم گود با ماشین آلات سنگین شامل لودر و بیل مکانیکی صورت می‌گیرد مواد ناشی از گودبرداری با کامیون‌های کمپرسی به بیرون انتقال می‌یابند.
اما چنانچه عملیات گودبرداری با محدودیت‌هایی نظیر واقع شدن در نقاط مرکزی و پر تردد شهرها، در محدوده معابر دارای ترافیک، کم عرض بودن معابر منتهی به نقطه گودبرداری، واقع شدن عملیات گودبرداری در نقاط خاص مثل واقع شدن در آخر کوچه بن بست با عرض کم، همراه باشد، از ماشین آلات کوچک‌تر مانند بابکت، بیل بکهو، کامیونت‌های کمپرسی و وانت‌های کمپرسی استفاده می‌شود که در چنین مواردی برای گودبرداری هزینه زیادتری برآورد می‌شود.
مراحل بعد از گود برداری ساختمان چیست؟
پس از گود برداری ساختمان زمان شروع به ساخت پی ساختمان فرا می رسد. بنابر آنچه در بحث آموزش گود برداری ساختمان گفته شده است، مراحل بعد از گودبرداری ساختمان شامل مقاوم سازی و تراز نمودن قسمت داخلی پی با استفاده از بتن مگر است.
با این حساب مراحل پس از گود برداری شامل پیاده سازی محل پی و شناژ ها، قلب بندی فونداسیون، آرماتور بندی و اجرای ستون ها است که این مراحل باید به ترتیب اجرا شوند تا ساخت اسکلت ساختمان آغاز شود.
منابع: مصطفی نجفی نوید عمران